شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 133

ص:142

کتاب های جوامع روایی شیعه را سه کتاب دانسته اند ، کوتاهی کرده اند .

1 - 2 . انواع حدیث :

شیخ طوسی در مقدّمۀ الاستبصار ، تقسیماتی را برای حدیث ذکر کرده است . حدیث متواتر را قطعی الصدور دانسته است و خبر واحد را به دو گونه بیان کرده که گاهی همراه آن قرینه بر صدور وجود دارد و گاهی قرینه بر صدور وجود ندارد . وی مجموعه ای از قرائن را ذکر کرده است ؛ مانند موافقت با قرآن و سنّت و عقل و اجماع . خبری را که همراه قرائن نباشد ، خبر واحد محض دانسته که در فرض تعارض با سایر روایات ، احتیاج به بررسی دارد ، البتّه سایر خبرها هم همین گونه است ، ولی تعارض در خبرهایی که فاقد قرینه های فوق است ، بیشتر است(1) .

2 - 2 . گونه های جمع :

شیخ در این کتاب راه های جدیدی را برای جمع بین روایات ارائه می دهد . جمع هایی که برخی آنها از روایات گرفته شده و برخی استحسانی است .

جمعی که بر آن شاهدی از روایات وجود داشته باشد ، جمع مقبول نامیده اند و در غیر این صورت جمع تبرّعی یعنی استحسانی است .

دانش علاج الحدیث دانش گسترده ای و دامنه داری است که مرحوم شیخ طوسی به آن پرداخته و با تألیف کتاب الاستبصار طیف وسیعی از روایات را حلاجی کرده است .

اگر شیخ به این روایات توجه نمی کرد شاید بخش عظیمی از این روایات از دست رفته بود ، در این دانش اسباب تعارض حدیث ، راههای حل تعارض