شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 141

ص:150

خوبی است برای اینکه نشان دهد احادیثی که در باب احکام بوده ، بخشی از آن به صورت حدیث های مفصّل بوده است .

اصول اصحاب ائمّه تألیف شد و این اصول که متکفّل گردآوری احادیث بود ، بوسیلۀ اصحاب نوشته و نسخه برداری شد و از آن نقل حدیث می شد . این اصل تا دورۀ جمع آوری احادیث در مجموعه های بزرگ موجود بود و برخی از آنها بر ائمّه علیهم السلام هم عرضه شده است .

تألیفات اصحاب ائمّه در اصول منحصر نمی شد ، بلکه کتاب ها و مصنّفات هم داشته اند .

علّامه بحرالعلوم (1212ق) فرموده : اصل ، کتابی است که روایات معصومین که راوی بدون واسطه از معصوم علیه السلام شنیده در آن گردآوری شده است ، و به همین علّت به آن اصل می گویند .

مرحوم امام خمینی قدس سره در کتاب الطهاره بحث بسیار مفصّلی را در معنای اصل و فرق آن با کتاب و مصنّف و نیز دلالت اصل بر وثاقت راوی مطرح کرده و دربارۀ آن بسیار مفصّل سخن گفته است .

تألیفات اصحاب ائمّه افزون بر چهارصد اصل است و کتاب ها و مصنّفات فراوان دیگری نیز تألیف کرده اند . نجاشی (450ق) دربارۀ فضل بن شاذان حدود صد و هشتاد کتاب را نام می برد و دربارۀ برخی قریب به دویست کتاب را یاد می کند که برخی آنها از تألیفات اصحاب ائمّه علیهم السلام بوده است .

تقطیع دوّم

در قرن چهارم و پنجم اتفاق افتاد . محدّث بزرگ و فقیه نامور امامیّه یعنی محمّد بن یعقوب کلینی (328ق) کتاب الکافی را تألیف نمود . در