شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 147

ص:156

1- (1) . تهذیب الاحکام 10 : 295 ، ملاذ الأخیار 16 : 632 .
2- (2) . الکافی 7 : 331 .
3- (3) . نهج البلاغه (شهیدی) : نامه 53 ص325 ، مصادر نهج البلاغه 3 : 391 ، دعائم الاسلام 1 : 350 ، نهایه الارب 6 : 19 ، تحف العقول : 126 مؤسسه النشر الاسلامی .
4- (4) . نهایه المرام 1 : 211 ، 133 ، 176 ، فقه الشیعه 2 : 147 و 5 : 90 .
5- (5) . مجمع الفائده والبرهان 4 : 152 ، 271 و7 : 136 و8 : 457 و9 : 81 ، مدارک الاحکام 1 : 133 ، مشرق الشمسین : 385 ، الطهاره (انصاری) 1 : 322 .

فقهایی همچون شهید ثانی و شهید اوّل مضمرات را مطلقاً ضعیف شمرده و آن را یکی از اسباب ضعف روایت می شمارند و فرقی بین انواع مضمر نمی گذارند(1) . در بین فقهای پس از دورۀ شهید ثانی (911 - 965ق) یعنی از دورۀ محقّق اردبیلی (933ق) کسی را ندیده ام که مضمرات را مطلقاً رد کند .

2 . مقایسۀ بین احادیث شیعه و اهل سنّت

یکی از نکته هایی که مرحوم آقای بروجردی بر آن اصرار داشته آن است که فقیه شیعه علاوه بر روایات صادره از معصومان علیهم السلام ، باید به روایات اهل سنّت هم توجّه داشته باشد ، یعنی روایات فقهی آنها را هم ملاحظه کند . همانطور که در روایات شیعی نباید بر باب مورد نظر در وسائل الشیعه اکتفا کند ، چون ممکن است در ابواب دیگر روایاتی باشد که بتواند فقیه را کمک کند ؛ زیرا گاهی دو روایت نقل شده و یا یک روایت در باب دیگر با سند صحیح نقل شده است و یا در باب دیگر روایتی باشد که در شرح و بسط مقصود از این روایت یا حلّ تعارض آن یا رفع ابهام و اجمال آن فقیه را کمک کند .

مولی عبداللّه تونی (1072ق) در الوافیه یکی از شرایط اجتهاد را احاطۀ مجتهد بر حدیث می داند و معتقد است که نباید فقیه بر روایات یک باب تهذیب الاحکام اکتفا کند ، بلکه باید به روایات باب های دیگر همچون باب الزیادات و بلکه کتاب های دیگر تهذیب الاحکام مراجعه کند ، چون ممکن است در کتاب حدود مثلاً حدیثی باشد که فقیه را در کتاب دیگر همچون طهارت کمک کند .