شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 155

ص:164

1- (1) . الکافی 3 : 394 ، تهذیب الاحکام 2 : 855/217 ، وسائل الشیعه 3 : 281 (اسلامیه) ، و4 : 387 آل البیت علیهم السلام .
2- (2) . جواهر الکلام 8 : 282 مؤسسه النشر الاسلامی ، وج8 : 168 اسلامیه .
3- (3) . من لا یحضره الفقیه 1 : 1081/243 ، وسائل الشیعه 3 : 281 اسلامیه ، وج4 : 387 آل البیت علیهم السلام .

بر آنچه که سیّد سند صاحب مدارک الاحکام فرموده ، ندارد چون ضمیر در قول امام علیه السلام «إذا کان کثیفاً» اگرچه مفرد است ، ولی ظاهر رجوع آن به جامع بین «درع» و «مقنعه» است و تعبیر به اینگونه در میان روایات شایع است بلکه در قرآن نیز وجود دارد ، بر این اساس روایت بر مدّعای صاحب مدارک دلالت ندارد(1) .

2 . شناخت ارسال خفی :

به عنوان مثال آیه اللّه بروجردی در بحث نافلۀ ظهر ، دو روایت نقل کرده است : «ومنها روایه محمّد بن عذافر عن عمر بن یزید ، عن أبی عبداللّه علیه السلام قال : اعلم أنّ النافله بمنزله الهدیّه متی ما أُتی بها قُبِلَت(2) . ومنها روایه محمّد بن عذافر ، قال أبو عبداللّه علیه السلام : صلاه التطوّع بمنزله الهدیّه متی ما أُتی بها قُبِلت فقدِّم ما شئت وأخّر منها ما شئت»(3) . و فرموده : ظاهر این دو روایت به اعتبار اینکه راوی از عمر بن یزید در روایت اوّل همان محمّد بن عذافر می باشد ، اتّحاد دو روایت است و روایت دوّم مرسل می باشد که واسطه حذف شده و از مقایسۀ با روایت اوّل فهمیده می شود(4) .

3 . شناخت الفاظ معصوم از غیر آن :

لازم به ذکر است که پس از آیه اللّه بروجردی در بین شاگردان ایشان ، مرحوم آیه اللّه محمّد فاضل لنکرانی به قاعدۀ وحدت اعتقاد داشته و آن را در سر تا سر کتاب فقهی خود یعنی تفصیل الشریعه اعمال کرده است که سبب اختلاف فتوی در مواردی نیز می شود . ما در کتاب