شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 157

ص:166

همین روایت در باب نهم به عنوان حدیث اوّل ذکر شده و راوی آن هم فضیل بن یسار می باشد که اختلاف اندکی با این روایت در سؤال وجود دارد ، و این در ضمن اشکالات مهمّی بود که متوجّه صاحب وسائل الشیعه است که بسیاری از اوقات حکم به تعدّد روایت می کند . او در این جا دو روایت عرضه کرده است :

یکی به عنوان روایت اوّل و دیگری به عنوان روایت پنجم ، در حالی که راوی و سؤال یکی است . همانطور که جواب امام علیه السلام هم یکی می باشد ، ولی در یکی «ینتزح من الماء فی الإناء» و در دیگری «ینتزح من الأرض فی الإناء» می باشد ، و این قرائن سه گانه می رساند که روایت یکی بوده، ولی کسانی که از فضیل روایت کرده اند متعدّد بوده اند و لذا در نقل روایت اختلاف کرده اند و آنگاه بر اساس دو نقل که در روایت وارد شده ، سه احتمال برای روایت ذکر کرده است(1) .

و در اینجا است که از قاعدۀ وحدت روایت گاهی فهمیده می شود که تعبیرات منقول در برخی روایات همان عین الفاظ معصوم علیه السلام نیست ، و لذا آیه اللّه فاضل در پایان بحث می فرمایند : نمی توان این حدیث را دلیل و مدرک قاعدۀ لا حرج قرار داد چون وجوه گوناگون درآن است که استشهاد به آن مشکل ومجمل می شود.

4 . شناخت ارسال پنهان و رفع ارسال :

آیه اللّه بروجردی در بحث وقت نافلۀ ظهرین دو روایت نقل کرده است : «ومنها روایه علیّ بن الحکم عن بعض أصحابنا عن أبی عبداللّه علیه السلام ، قال لی : صلاه النهار ستّ رکعه أیّ النهار ، إن شئت فی أوّله وإن شئت فی وسطه وإن شئت فی آخره . ومنها روایه علیّ بن الحکم عن سیف عن عبدالاعلی قال : سألت أبا عبداللّه علیه السلام عن نافله النهار ؟ قال : ستّ عشره