شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 227

ص:236

1- (1) . تهذیب الأحکام 2 : 191 ، الاستبصار1 : 359 ، وسائل الشیعه 5 : 309 ، سنن نسائی 3 : 22 ، الاُم 1 : 123 ؛ سنن ترمذی 2 : 247 .
2- (2) . مصابیح الأنوار 2 : 132 ، حق الیقین 1 : 124 ، احقاق الحق 2 : 196 .
3- (3) . کشف المراد : 274 .
4- (4) . الباب الحادی عشر : 37 .
5- (5) . تذکره الفقهاء 3 : 309 .
6- (6) . منتهی المطلب 5 : 280 .

علّامه محمّد باقر مجلسی در بحار الانوار آن را بررسی کرده و فرموده : این روایت مخالف با تاریخ قطعی است چون از نظر تاریخی ثابت است که یزید بن معاویه از شام خارج نشده و همان جا مرده است ، ولی این روایت می گوید که یزید بن معاویه به مدینه آمد و امام زین العابدین علیه السلام را احضار کرده و به او رقیّت را تحمیل نمود . در عین حال روایت بر تاریخ مقدّم است .

در نقطۀ مقابل ، بزرگان دیگر به نقد این روایت روی آورده اند . علّامه آیه اللّه میرزا ابوالحسن شعرانی در ترجمۀ نفس المهموم آن را نیاورده و در پاورقی آن فرموده است : این روایت با حقیقت تاریخ نمی سازد و نمی توان به مضمون آن معتقد بود(1) .

5 . برخورد با روایات متعارض

مؤلّف در ذیل عنوان باب ، روایات متعارض را که بر خلاف عنوان و فتوای او دلالت دارد نیز می آورد . از این جهت سبک مرحوم شیخ طوسی را دارد که تمام روایات وارده در موضوع را ذکر می کند ، چه مثبت یا نافی عنوان باشد . در مورد روایات مخالف مقصود ، آنها را در آخر توجیه می کند . او مثل مرحوم شیخ طوسی که روایات خلاف مطلب و فتوای او و فتوای شیخ مفید را در آخر آورده و آن را توجیه می کند . در وسائل الشیعه نیز همین روش را بکار گرفته است . البتّه شیخ حرّ به ردّ صریح آن نمی پردازد ، بلکه در حدّ امکان جمع بین روایات می کند و در فرض عدم امکان جمع به تأویل توجیه می پردازد . توجیهات شیخ