شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 237

ص:246

شیخ حرّ عاملی چون مشاهده کرده که فلان واژه در کتاب تهذیب الاحکام و یا الکافی به صورت خاصّ ضبط شده ، همان ضبط خاص را آورده است . این امانت داری گاهی تالی فاسد دارد ؛ نه فایده . مثل امانت داری در اضماری که در کتاب های حدیثی واقع است ، چون حدیث در مصادر و اصول اصحاب ائمّه مضمر بوده است صاحبان جوامع روایی هم آن را مضمر نقل کرده اند .

شیخ حرّ عاملی هم سند صحیح را می شناخته و آن را از سند معلول تشخیص می داده است ، امّا به همان صورت آورده تا کسی در امانت او حرفی نداشته باشد . تصحیح اسناد و متن روایات کتابی می خواست که شرح وسائل الشیعه باشد ، نه خود وسائل الشیعه . البتّه مخفی نماند که تصحیفات سهوی مؤلّف که در سایر کتاب ها نیز رایج است ، بوسیلۀ مصحّحان وسائل الشیعه استدراک و جبران شده است .

3 . ذکر نکردن آیات الاحکام

مرحوم شیخ حرّ عاملی آیات الاحکام را نیاورده است . او در هر باب ، روایاتی را که متضمّن آیات الاحکام و خصوصاً استشهادات ائمّه علیهم السلام به آیات می باشد ذکر کرده است . این در حالی است که مرحوم فیض کاشانی (1091ق) در کتاب الوافی که در همان دورۀ شیخ حرّ عاملی گردآوری و تألیف شده است ، آیات الاحکام را آورده است . مرحوم آیه اللّه حاج سیّد حسین بروجردی (1380ق) نبود آیات الاحکام را در کتاب وسائل الشیعه را نقص دانسته و آنها را در کتاب جامع احادیث گرد آورده است ، این آیات در جامع احادیث الشیعه بالغ بر 2500 آیه می باشد .