شیوه تالیف مصادر روائی فقه صفحه 244

ص:253

اینکه روایات مفصّل بوده و خصوصاً روایات فروع به صورت جلسۀ درس بیان شده ، وجود روایاتی مفصّل مثل اصل ظریف است که در باب دیات وارد شده و شیخ طوسی آن را به طور کامل ذکر کرده است .

1 - 6 . تقطیع اصحاب ائمّه علیهم السلام

اوّلین تقطیع بوسیلۀ اصحاب ائمّه علیهم السلام واقع شد ؛ زیرا آنها روایات ائمّه علیهم السلام را در جزوه های خود با عنوان اصل گردآوری کردند و هر فرازی را در باب مناسب قرار دادند و روایت را تکّه تکّه کردند تا خواننده بتواند زود به مقصود خود نائل آید . اضمار در روایات هم همین جا پدید آمد که صاحب اصل در ابتدای اصل ، نام امام علیه السلام را ذکر کرده و در روایات بعدی بوسیلۀ ضمیر به آن اشاره کرده است .

ناقلان حدیث در دوره های بعد احادیث را به کتاب های مفصّل با همان صورت منتقل کرده و اضمار پدید آمد .

2 - 6 . تقطیع ائمّۀ حدیث

دوّمین تقطیع در دورۀ متقدّمان پدید آمد ، یعنی زمانی که شیخ کلینی و صدوق و طوسی به گردآوری روایات روی آوردند و هر فرازی از روایت را در باب خاصّ خود قرار دادند . شاهد این مطلب اصل ظریف بن ناصح است که در کتاب دیات نقل شده ، جلد نقل شده ، طوسی آن را در تهذیب الاحکام بخش زیادات به طور کامل آورده ولی مرحوم کلینی آن را در ابواب گوناگون دیات قرار داده است ، و یا مرحوم شریف رضی الدین موسوی در کتاب نهج البلاغه ، تصریح می کند که برخی از فرازهای روایات را نقل کرده است و گزینش نموده است و همان خطبه هایی را که او تقطیع کرده ، دیگران به طور کامل آورده اند .