حکم ظاهری : پذیرش یا انکار؟ صفحه 15

ص:22

گفتار دوم: تنقیح موضوع بحث

اشاره

همان گونه که گفته شد این فصل دربارۀ ارزیابی تقسیم حکم شرعی به حکم واقعی و حکم ظاهری و این که آیا اساساً این تقسیم صحیح است یا خیر؟ منعقد شده است.

صحت و سقم تقسیم حکم شرعی به حکم واقعی و حکم ظاهری، به این معنا است که آیا شارع دو جعل و دو انشا دارد: یکی جعل حکم ظاهری و دیگری جعل حکم واقعی یا آن که شارع فقط یک جعل و انشا دارد و آن جعل حکم واقعی است؟

باید توجه داشت که از این جهت، بین دو اصطلاح حکم ظاهری تفاوتی وجود ندارد. طبق اصطلاح اول که حکم ظاهری عبارت است از مؤدیات اصول عملیه و مفاد ادلۀ فقاهتی، بحث در این است که آیا شارع در محدودۀ اصول عملیه و ادلۀ فقاهتی غیر از احکام واقعی، حکم دیگری به عنوان حکم ظاهری نیز جعل کرده است یا خیر؟ طبق اصطلاح دوم بحث در این است که آیا بر طبق مؤدیات اصول عملیه و امارات معتبر، غیر از آن چه که در لوح محفوظ وجود دارد، جعل و انشای مستقلی تحقّق پیدا کرده یا خیر؟ لکن با آن که بین این دو اصطلاح از جهت مذکور تفاوتی نیست، ولی نزاع در این