حکم ظاهری : پذیرش یا انکار؟ صفحه 159

ص:166

گفتار پنجم: وجه پنجم (راه حل سوم محقّق خراسانی) و بررسی آن

وجه پنجم

اشاره

راه حل سوم مرحوم آخوند این است که حکم واقعی، فعلی مِن جمیع الجهات یا فعلی تام نیست، اما حکم ظاهری، فعلی مِن جمیع الجهات یا فعلی تام است.(1) ارائۀ این راه حل از طرف مرحوم آخوند در واقع عدول از راه حل دوم خود ایشان است. وی در راه حل دوم فرمود: این راه حل در بعضی از اصول عملیه از جمله اصل اباحۀ شرعی جریان ندارد از این رو، جامع و کامل نیست و بنابراین راه حل سوم را ارائه نمود.

توضیح این راه حل آن است که منظور از حکم فعلی، حکمی است که به مرحلۀ بعث و زجر رسیده باشد و این زمانی محقّق می شود که اراده و کراهت فعلی نسبت به آن تحقّق یابد. اما باید توجه داشت که فعلیت آن بر صورتی معلّق است که اماره یا اصلی بر خلاف آن قائم نشود؛ به عبارت دیگر، بر مخالفت با آن إذنی صادر نشده باشد. بنابراین اگر اماره یا اصلی بر خلاف آن بوده و بر مخالفت با آن إذنی صادر شده باشد این حکم،