حکم ظاهری : پذیرش یا انکار؟ صفحه 222

ص:229

مقدمۀ اول

شارع، احکام واقعی بسیاری را همچون وجوب نماز، حرمت شرب خمر و... جعل نموده است که دارای ملاک بوده و فعلیت پیدا کرده اند با این حال، بعضی از احکام، انشایی بوده و در زمان ظهور امام زمان (عج) فعلیت پیدا خواهند کرد. این احکام فعلی برای همۀ مکلّفین ثابت بوده و علم هیچ مدخلیتی در فعلیت آن ها ندارد؛ چون منظور از حکم فعلی حکمی است که به مرحلۀ اجرا رسیده و مردم باید به آن عمل کنند.

مقدمۀ دوم

بسیاری از احکام واقعی تفصیلاً معلوم نیستند اما از آن جا که مکلّفین نسبت به وجود تکالیف علم اجمالی دارند بنابراین ذمّۀ آن ها به این تکالیف مشغول شده و باید کاری کنند که بریء الذمّه شوند. از نگاه عقل، مکلّفین باید در تمامی موارد به گونه ای عمل کنند که برای آن ها نسبت به عمل به تکالیف مجعول، یقین حاصل شود و چنین چیزی فقط با احتیاط ممکن است. اگر کسی همۀ مواردی را که احتمال وجوب آن داده می شود انجام دهد و همۀ مواردی را که احتمال حرمت داده می شود ترک کند در این صورت، یقین می کند آن چه را که خداوند بر عهدۀ او گذاشته عمل کرده است. لازمۀ چنین احتیاطی آن است که همۀ اوقات مکلّفین صرف امور دینی شود و چنین چیزی موجب انزجار، کسالت و خستگی مردم و در نهایت، سبب دوری آنان از دین خواهد شد. پس نتیجۀ مقدمۀ دوم آن است که احتیاط راه مناسب و مورد تأیید شارع برای انجام تکالیف شرعی نمی باشد اگرچه عقل به آن حکم می کند.

مقدمۀ سوم

شریعت بر «سمحه سهله» پایه گذاری شده است؛ یعنی تکالیف به گونه ای برای مردم مقرر شده که با زندگی عادی آنان منافاتی نداشته باشد و بتوانند به امور عادی زندگی خود