حکم ظاهری : پذیرش یا انکار؟ صفحه 28

ص:35

مقدمۀ نسبتاً طولانی را بیان نموده و سپس می فرماید:

در بعضی از فروض مورد نظر اساساً موضوعی برای برخی از وجوه این شبهه باقی نمی ماند، مثل شبهۀ اجتماع ضدین یا مثلین بنابر طریقیت؛ چرا که مقتضای مسلک طریقیت، تنجیز واقع عند الإصابه و إعذار عند عدم الإصابه می باشد. بنابراین، طبق مسلک طریقیت حکمی از طرف شارع جعل نشده تا محذور اجتماع ضدین یا مثلین پیش آید و در این جهت، بین زمان انفتاح و زمان انسداد تفاوتی وجود ندارد. آری، ایشان اشتمال مؤدّا بر حکم دیگر در قبال حکم واقعی را در فرض موضوعیت می پذیرد، ولی مشکل را از راه دیگری حل می کند. به هر حال، نظر محقّق عراقی بنا بر مبنای طریقیت تقریباً همان است که مرحوم آخوند و محقّق نائینی فرموده اند، البته با تفاوت هایی که در جای خود باید بیان شود.

پس می توان گفت: ایشان به تفصیل قائل شده و طبق برخی مبانی، حکم ظاهری را پذیرفته و طبق بعضی مبانی دیگر، اصل وجود حکم ظاهری را انکار کرده است.(1) روشن است که اگر کسی مسلک موضوعیت را باطل بداند و به مسلک طریقیت معتقد باشد، با نظر محقّق عراقی مخالفتی نخواهد داشت.

6. نظریۀ شهید صدر

عبارات شهید صدر را می توان به دو بخش تقسیم کرد. لازمه یک بخش از عبارات ایشان انکار حکم ظاهری در قبال حکم واقعی به ملاک و جعل مستقل است، هرچند نمی توان وی را در زمرۀ منکرین قرار داد. اما ظاهر بلکه صریح بخش دیگری از عبارات ایشان پذیرش حکم ظاهری است.

شهید صدر دربارۀ تقسیم حکم شرعی به واقعی و ظاهری می گوید: حکم واقعی