حکم ظاهری : پذیرش یا انکار؟ صفحه 51

ص:58

احکام خارج نشوند، وظایف عملی را برای آنان مقرر نمود تا اگر به هر دلیلی نتوانستند به حکم واقعی دست یابند، به این وظایف عملی پای بند باشند. از طرفی، شارع می دانست که این وظایف عملی گاهی اوقات با واقع مطابقت ندارند ولی چاره ای جز جعل این وظایف عملی نداشت. در امارات نیز مسئله به همین صورت است؛ یعنی با این که شارع می داند گاهی اوقات امارات به واقع اصابت نمی کنند اما با این حال، این طرق عقلایی را امضا کرده است.

مقدمۀ سوم

همان گونه که دربارۀ مجعول در باب امارات، اختلاف رأی و نظر وجود داشت دربارۀ مجعول در باب اصول عملیه و این که به واسطۀ اصل عملی چه چیزی جعل می شود نیز اختلاف نظر وجود دارد که این مطلب باید در جای خود مورد بررسی قرار گیرد. در این جا اجمالاً می گوییم:

برخی مانند مرحوم شیخ بر این عقیده اند که مجعول در اصول عملیه یک حکم شرعی است که مماثل با حکم واقعی می باشد؛ یعنی می گویند: وقتی اصل عملی قائم شد، در واقع با این اصل عملی، حکمی مماثل با حکم واقعی جعل می شود.(1) البته در بعضی از کلماتِ مرحوم آخوند در بحث استصحاب، مسئلۀ جعل حکم مماثل بیان شده و همان گونه که برخی به مرحوم آخوند نسبت داده اند، می توان از کلمات ایشان این مطلب را که وی نیز مانند مرحوم شیخ معتقد است مجعول در باب استصحاب، متیقّن است نه نفس یقین، استظهار نمود.(2) در مقابل، مرحوم نائینی و برخی دیگر معتقدند:

مجعول در استصحاب، خود یقین است.(3) اما با این حال، خود مرحوم آخوند در