راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 105

ص:118

ممکن است علت این که چنین حیله ای مؤثر نیست، این باشد که اصل در مسابقۀ همراه با رهان، حرمت است؛ مگر مواردی که دلیل بر خروج آنها داریم، که آنها هم موارد محدودی است و در روایات بیان شده اند و در بقیه موارد الحاقی شک می کنیم که آیا حرمت باقی است یا نه ؟ باید به عمومات حرمت مسابقه با رهان رجوع کنیم.

عنوان «نصل» که در اخبار مخصصه وارد شده است، از نظر عرف و لغت شامل ابزاری که تیزی دارند نمی شود و بر فرض مجمل هم باشد، مقتضای قاعده این است که با اجمال مخصص باید به عام رجوع شود و مخصص بیش از مقداری را که قدر متیقن است، تخصیص نمی زند و قدر متیقن در این جا ابزاری است که تیزی ندارد. پس بقیۀ موارد در تحت عام باقی می مانند و مسابقه با برد و باخت در آنها جایز نیست.

مبحث ششم: حیله در باب شرکت

تعریف شرکت

از نظر فقهی، واژۀ «شرکت» دارای چند معنا است. مرحوم اصفهانی در تعریف شرکت عقدی می نویسد:

هو العقد الواقع بین اثنین أو أزید علی المعامله بمال مشترک بینهم، و تسمّی الشرکه العقدیه و الاکتسابیه، و ثمرته جواز تصرّف الشریکین فیما اشترکا فیه بالتکسّب به، و کون الربح و الخسران بینهما علی نسبه مالهم.(1)

شرکت عبارت است از عقدی که بین دو نفر یا بیشتر بر سر معامله با مالی که بین آنها مشترک است واقع شده است. به آن شرکت عقدی اکتسابی گفته می شود که نتیجه اش جواز کسب شرکاء در مال مشترک است و سود و زیان به نسبت مالشان بین آنها تقسیم می شود.