راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 121

ص:134

صاحب حدائق کلام شهید ثانی را نپذیرفته است:

(این کلام شهید ثانی که چنین حیله ای را منشأ اثر می داند) خالی از اشکال نیست؛ زیرا مقتضای این کلام این است که آن چه اتفاق افتاده تنها اظهار کفر بوده نه واقعیت کفر و اظهار کفر به تنهایی موجب کفر نمی شود، تا عقد فسخ گردد؛ بلکه فقط موجب فسق می شود. خلاصه، صحت این حیله ظاهر نیست که بتواند موجب فسخ نکاح شود؛ زیرا این حیله به اظهار کفر بدون زوال اعتقاد اسلام برگشت دارد و این موجب ارتداد شرعی نمی شود.(1)

مرحوم فیض کاشانی نیز این حیله را منشأ اثر ندانسته است:

من در (صحت) این حیله نظر دارم؛ زیرا ارتداد با فسخ اعتقاد محقق می شود. با چنین غرض هایی (طلاق گرفتن و...) ارتداد حاصل نمی شود، و این که با قول و فعل کفرآمیز حکم به کفر می شود، از جهت این است که این قول و فعل، دلالت بر درون افراد دارد والا اگر در درون کفر نباشد مجرد قول و فعل کفرآمیز، کفر نیست، بلکه فسق است.(2)

بنابراین، این حیله چون جنبۀ صوری و ظاهری دارد باعث تغییر موضوع نمی شود و در تغییر حکم مفید نیست.

گفتار چهارم: طلاق دادن بدون دخول

حیلۀ دیگر در باب نکاح این است که اگر گروهی بخواهند در یک روز با یک زن ازدواج کنند، اولی با او ازدواج می کند و با او نزدیکی می کند و سپس او را طلاق می دهد، سپس بار دیگر بدون نگه داشتن عده با او ازدواج می کند و بدون