راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 148

ص:161

متولد شد و رسمیت یافت و با پیشرفت امور اقتصادی و بازرگانی گسترش یافت؛ تا جایی که امروزه تصور اقتصاد بدون ربا، برای بسیاری از مکتب های اقتصادی جهان ممکن نیست.

مبحث اول: ربا در جهان

ربا به شکل های مختلف، کم و بیش در جهان رایج بوده است.

1. ربا در سومر: سومریان جنس یا زر و سیم را قرض می گرفتند و در مقابل سودی سالانه 15% - 33% از همان جنس به وام دهنده می دادند.(1)

2. ربا در مصر: در مصر باستان، پس از کشورگشایی های تموتموس سوم، فلزات گرانبهایی وارد مصر شد و بازرگانان رفته رفته بهای آن چه را معامله می کردند با حلقه ها و شمش های طلا می پرداختند. آنان در هر معامله ای طلا را وزن می کردند.

پیش از میلاد، بوخوریس قانونی را صادر کرد مبنی بر این که مجموع ربا نباید از اصل مال بیشتر شود و این همان چیزی است که در قرن بیستم میلادی، قانون مدنی مصر در ماده 232 به آن تصریح می کند.

این مطلب نشان دهنده پیشرفت ربا در 3000 سال پیش است؛ به حدی که گاهی مقدار ربا از اصل سرمایه ای که به قرض داده می شد، بیشتر می شده است به همین جهت، حکومت ها در صدد محدود کردن آن بر آمده اند.(2)

3. ربا در بابل و آشور: پیش از حمورابی، ربا در بابل جریان داشت و بهرۀ تنزیل بسیار زیاد بود. دولت نرخ بهره را سالانه 20% برای وام فلزی (طلا و نقره) و 33% برای وام جنسی مقرر کرده بود؛ اما بازرگانان با استخدام منشیان زبردست، قانون را