راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 155

ص:168

می شمردند، طوری که وقتی دیوارهای کعبه فرو ریخت و قریش در صدد تعمیر آن برآمدند، تنها از افرادی کمک می گرفتند که مال آنها آلوده به ربا نباشد، زیرا معتقد بودند که در بنای کعبه نباید مال حرام مصرف شود.(1)

روش مردم مکه در قرض ربوی چنین بود که اگر بدهکار توان پرداخت بدهی را نداشت، با تمدید مدت بر اصل و فرع بدهی می افزودند.(2)

مبحث دوم: ربا در ادیان

اشاره

ادیان و مذاهب همواره با ربا به عنوان پدیده ای اجتماعی روبه رو بوده اند. ادیان آسمانی آن را جایز ندانسته و به مبارزه با این پدیده شوم برخاسته اند، اما سایر ادیان آن را منع نکرده اند.

1. ربا در آیین برهمایی

در آیین برهمایی، ربا به رسمیت شناخته شده است. کتاب «ویشنو» - که مهم ترین کتاب برهمن است - در فصلی به بیان ضوابط قرض و بهره پرداخته، و آورده است:

مقدار بهره و نرخ آن در طبقات اجتماع، متفاوت است، طبقۀ پست تر، مقدار بیشتری بهره می دهد و در صورتی که وثیقه ای در کار نباشد، این مقدار بهره می تواند تا میزان 5% در ماه و 60% در سال باشد. بین افراد یک طبقه، میزان بهره نباید از اصل سرمایه تجاوز کند؛ ولی بین طبقات مختلف می تواند به 3 یا 4 یا 8 برابر هم برسد.(3)