راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 166

ص:179

1- (1) کتاب العین، ج 1، ص 648.
2- (2) الصحاح، تاج اللغه و صحاح العربیه، ج 6، ص 2349.
3- (3) المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ص 217.

الزیاده علی رأس المال لکن خصّ فی الشرع بالزّیاده علی وجه دون وجه.(1)

زیادی بر اصل سرمایه را ربا می گویند؛ ولی در شرع، ربا به آن زیادی که از راه خاص حاصل شود گفته می شود.

مبحث دوم: استعمال ربا در قرآن در معنای لغوی آن

در آیات متعددی از قرآن مجید، واژه ربا و مشتقات آن در معنای لغوی خودش آمده است که در این جا به چند آیه اشاره می کنیم:

1. (فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ...) (2)

و چون آب را فرو فرستادیم، زمین جنبیدن گرفت و بالا آمد (به سبب رشد گیاهان) و....

2. (فَأَخَذَهُمْ أَخْذَهً رابِیَهً) (3)

و خداوند (نیز) آنها را به عذاب شدیدی (سختی بسیار زیاد) گرفتار ساخت.

3. (أَنْ تَکُونَ أُمَّهٌ هِیَ أَرْبی مِنْ أُمَّهٍ) (4)

به خاطر این که گروهی، جمعیّتشان از گروه دیگر بیشتر است.

4. (وَ آوَیْناهُما إِلی رَبْوَهٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِینٍ) (5)

و آنها را در سرزمین مرتفعی که دارای امنیّت و آب جاری بود جای دادیم.

5. (فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً) (6)

سیل کف (فراوانی) را بر بالای سر خود برداشت. (حمل کرد.)

در تمامی این آیات، واژۀ «ربا» در معنای لغوی آن (زیادی) استعمال شده است.