راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 202

ص:215

باشد و هر دو با کیل فروخته می شوند، پس اشکالی ندارد یکی را به دو برابر دیگری بفروشد، ولی نسیه اش مکروه است، آن چه را که کیل می شود اگر به آن چه که وزن می شود بفروشند اشکالی ندارد، نقد باشد یا نسیه. آن چه را که با عدد فروخته می شود یا با وزن و کیل فروخته نمی شود اشکالی ندارد که یکی از آن را به دو تا بفروشند ولی نسیه اش مکروه است.

در این روایت نیز به شروط ربای معاملی (همجنس و مکیل یا موزن بودن) اشاره شده است. تحقق ربا در جایی که این شرطها وجود نداشته باشد، نفی شده است.

مبحث سوم: تعریف ربای معاملی

اشاره

در کنزالعرفان آمده است:

الرّبا لغه هو الزیاده و شرعا هو الزیاده علی رأس المال من احد المتساویین جنسا مما یکال او یوزن.(1)

ربا در لغت به معنای زیادی است و در شرع، عبارت است از مقدار اضافه بر سرمایه که هنگام مبادلۀ دو کالای مساوی هم جنس، (مکیل یا موزن) گرفته می شود.

به عبارت دیگر، ربای معاملی عبارت است از: دریافت زیادی در مبادلات دو کالای همجنسی که مکیل یا موزون اند.

بنابر روایات و تعریفی که از روایات استفاده می شود، تحقق ربای معاملی سه شرط دارد:

1. هم جنس بودن عوضین (اتحاد در جنس)؛ 2. مکیل و موزون بودن عوضین؛ 3. زیادی یک طرف نسبت به طرف دیگر.