راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 206

ص:219

بوده اند) تا ربوی واقع شده و باطل باشد یا شرایط را نداشته و غیر ربوی است، یعنی شک در هم جنس بودن عوضین داریم، در این جا تکلیف چیست ؟

جواب این است که با تمسک به اصول لفظی مطرح در باب معاملات، همانند «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ » و «أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ »، می توان گفت چنین معامله ای ربوی نبوده و صحیح است؛ زیرا پس از صدق عنوان معامله از دید عرف، شک می شود که آیا این معامله از نظر شرع ربوی است یا نه ؟ با اجرای اصل لفظی که اعتبار و حجیت آنها در علم اصول ثابت شده است،(1) صحت بیع و غیر هم جنس بودن عوضین در آن ثابت می شود و جایی برای تمسک به أصاله الفساد باقی نمی ماند. به تعبیر دیگر، اصاله الفساد در این بحث در طول اصول لفظی قرار دارد و با تمسک به اصل لفظی، موضوع تمسک به اصاله الفساد منتفی می گردد و جایی برای تمسک به آن باقی نمی ماند.

گفتار دوم: مکیل و موزون

مقیاس های مختلفی برای سنجش و قیمت گذاری اجناس در مبادلات وجود دارد. بعضی اجناس مانند گندم و برنج با وزن، برخی مثل نفت و بنزین با پیمانه (کیل)، بعضی با عدد مثل کفش و پیراهن و صندلی، بعضی با متر و ذرع مانند پارچه، موکت، سنگ و موزائیک و بعضی هم به صورت مشاهده خرید و فروش می شوند مانند اشیاء دست دوم و اتومبیل.

بر اساس روایات، تحقق ربای معاملی در صورت تفاضل، در مورد کالاهایی که با وزن یا پیمانه خرید و فروش می شوند مسلّم است. معنای کیل و وزن نیز روشن است و هیچ گونه ابهامی در آن نیست. فقهیان شیعه اتفاق نظر دارند که مکیل و