راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 263

ص:276

بخش دوم: اشکالات عمومی وارد بر حیل های ربا

اشاره

بحث حیله های ربا از زمان ائمه علیهم السلام مطرح بوده است. کسانی که راه های فرار از ربا را جایز ندانسته اند، اشکالات متعددی بر آنها وارد کرده اند. بعضی از این اشکالات جنبۀ عمومی دارد و به همۀ حیله ها وارد است و برخی اشکالات مختص به حیلۀ خاصی است. در این جا، ابتدا به بیان اشکالات عمومی و جواب آنها می پردازیم و سپس اشکالات هر یک از حیله ها را جداگانه مطرح می کنیم و جواب آنها را ذکر خواهیم کرد.

اشکال اول

اشاره

در روایات متعددی، ربا با تعبیرات بسیار شدید مانند: «پلیدترین کسب ها، کسب ربوی است»، (1)«یک درهم ربا از هفتاد بار زنای با محارم شدیدتر است.»(2) و «رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، ربا و ربا خوار و فروشنده ربا و مشتری ربا (ربادهنده) و نویسنده و