راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 267

ص:280

1. صحیحۀ هشام بن سالم

وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّمَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الرِّبَا لِکیْلَا یَمْتَنِعَ النَّاسُ مِنِ اصْطِنَاعِ الْمَعْرُوفِ.(1)

خداوند متعال ربا را حرام کرد تا جلوی کارهای نیک مردم گرفته نشود.

در حقیقت، روایت از قرض الحسنه به عنوان عملی نیک تعبیر می کند که اگر رباخواری در جامعه رواج یابد، جلوی این کار گرفته می شود و دیگر کسی مالش را به صورت قرض الحسنه در اختیار نیازمندان نخواهد گذاشت.

2. صحیحۀ هشام بن حکم

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکمِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِاللَّهِ علیه السلام عَنْ عِلَّهِ تَحْرِیمِ الرِّبَا فَقَالَ إِنَّهُ لَوْ کانَ الرِّبَا حَلَالًا لَتَرَک النَّاسُ التِّجَارَاتِ وَ مَا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ فَحَرَّمَ اللَّهُ الرِّبَا لِتَنْفِرَ النَّاسُ مِنَ الْحَرَامِ إِلَی الْحَلَالِ وَ إِلَی التِّجَارَاتِ مِنَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ فَیَبْقَی ذَلِک بَیْنَهُمْ فِی الْقَرْضِ.(2)

از امام صادق علیه السلام دربارۀ علت تحریم ربا سؤال شد، آن حضرت فرمود: اگر ربا حلال بود، مردم تجارت و آن چه را که به آن احتیاج داشتند، رها می کردند. پس خداوند ربا را حرام کرد تا مردم از حرام به سوی حلال و به سوی تجارت، از قبیل خرید و فروش بروند و قرض الحسنه بین آنان باقی بماند.

انسان دوست دارد که مالش زیاد شود. حبّ مال، غریزی است. به همین جهت، مردم به سوی تجارت و خرید و فروش روی می آورند. خرید و فروش و تجارت، زحمت زیادی را به دنبال دارد و تلاش های فکری و بدنی را می طلبد. چه بسا معامله ای که از آن امید سود فراوان می رود ولی جز زیان چیزی برای صاحب مال