راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 285

ص:298

1- (1) الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج 2، ص 248، باب ذکر الامام القائم بعد ابی الحسن 7، فی من روی النص علی الرضا 7.
2- (2) مناقب آل ابی طالب، ج 3، باب امامت ابی الحسن الرضا 7.
3- (3) فقه الحیل الشرعیه، ج 2، ص 102 به بعد.

پس بین روایاتی که در زمینۀ تجویز راه های فرار از ربا وارد شده است، روایات فراوان معتبری وجود دارد که بر این مطلب دلالت دارد.

اشکال هفتم

اشاره

روایات متعددی بر عدم جواز حیله های ربا دلالت دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

روایت یونس شیبانی

اشاره

مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَهَ عَنْ یُونُسَ الشَّیْبَانِیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام الرَّجُلُ یَبِیعُ الْبَیْعَ وَ الْبَائِعُ یَعْلَمُ أَنَّهُ لَا یَسْوَی وَ الْمُشْتَرِی یَعْلَمُ أَنَّهُ لَا یَسْوَی إِلَّا أَنَّهُ یَعْلَمُ أَنَّهُ سَیَرْجِعُ فِیهِ فَیَشْتَرِیهِ مِنْهُ قَالَ فَقَالَ یَا یُونُسُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ کیْفَ أَنْتَ إِذَا ظَهَرَ الْجَوْرُ وَ أَوْرَثَهُمُ الذُّلَّ قَالَ فَقَالَ لَهُ جَابِرٌ لَا بَقِیتُ إِلَی ذَلِک الزَّمَانِ وَ مَتَی یَکونُ ذَلِک بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی قَالَ إِذَا ظَهَرَ الرِّبَا یَا یُونُسُ وَ هَذَا الرِّبَا فَإِنْ لَمْ تَشْتَرِهِ رَدَّهُ عَلَیْک قَالَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَلَا تَقْرَبَنَّهُ فَلَا تَقْرَبَنَّهُ.(1)

یونس شیبانی می گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: مردی بیعی انجام می دهد در حالی که هم بایع می داند که طرفین بیع مساوی نیستند و هم مشتری، ولی مشتری می داند که مثمن را به او (فروشنده) باز خواهد گرداند، پس از او می خرد. آن حضرت فرمود: ای یونس، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به جابر بن عبدالله فرمود: چگونه خواهی بود وقتی ستم ظاهر شود و مردم را ذلیل سازد؟ امام فرمود: جابر عرض کرد: آیا من تا آن زمان زنده خواهم ماند؟ پدر و مادرم فدایت، آن زمان چه موقع است ؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: وقتی است که ربا در جامعه ظاهر می شود (رواج می یابد). امام صادق علیه السلام فرمود: ای یونس و این رباست، «آیا اگر آن را نخری به تو بر می گرداند؟ گفتم: بلی. آن حضرت فرمود: بدان نزدیک مشو، بدان نزدیک مشو.