راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 29

ص:42

1- (1) بلغه الفقیه، ج 1، ص 145-144.
2- (2) العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، ج 4، ص 293، مسئله 72.
3- (3) همان، ج 1، ص 370، مسئله 16.
4- (4) جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 3، ص 259-261.
5- (5) کتاب البیع، ج 2، ص 409.
6- (6) موسوعه الامام الخویی، ج 23، ص 406، کتاب الصوم، ص 406.

بنابراین، پس انسانی که در وطن است (مسافر نیست) جایز است که سفر کند و واجب نیست مسافر در وطن خود حضور داشته باشد؛ چون تحصیل شرط تکلیف، واجب نیست، نه در حدوث تکلیف و نه در بقای تکلیف. پس اگر ما باشیم و آیه (و دلیل دیگری نداشته باشیم) باید بگوییم: مسافرت کردن در ماه مبارک رمضان، جایز است، حتی اگر بدون ضرورت باشد، زیرا روزۀ واجب، مشروط است و تحصیل شرط، واجب نیست.

وی در کتاب الزکاه دربارۀ حیلۀ فرار از زکات می نویسد:

انّما الکلام فیما لو اخرجه عن الملک بهبه او نحوها بقصد الفرار من الزکاه، فانّ المشهور حینئذ سقوط الزّکاه... فلا فرق فی ذلک بین قصد الفرار و بین غیره من سایر الدواعی....(1)

سخن در جایی است که مال متعلق زکات را با هبه یا مثل هبه، از ملک خود خارج می سازد و قصدش فرار از زکات باشد. در چنین مواردی، مشهور این است که زکات ساقط می شود... پس در این مسئله، فرقی بین قصد فرار و غیر فرار (از انگیزه ها) نیست.

گفتار دوم: فقه اهل سنت

حیله های شرعی از دیر باز در کتاب های فقهی مذاهب مختلف اهل سنت مطرح بوده است فتوای مذاهب چهارگانۀ اهل سنت دربارۀ حیله های شرعی عبارت است از:

1. حنفیه: فقهای حنفی عمل به حیله را در صورتی جایز می دانند که سبب ابطال حق یا اثبات باطلی نشود. ابوبکر محمد بن ابی سهل سرخسی - فقیه معروف حنفی - می گوید: