راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 305

ص:318

مبحث دوم: واسطه قرار دادن کالای غیر همجنس

اشاره

بنابر نظر برخی، یکی از راه هایی که می توان با آن بیع ربوی را از موضوع ربوی بودن خارج ساخت، این است که یکی از طرفین معامله کالای خود را به کالایی غیر هم جنس بفروشد و سپس با آن، کالای هم جنس با کالای اول را خریداری کند. مثلاً کسی که می خواهد صد کیلوگرم برنج را با صد و بیست کیلوگرم برنج معامله کند، برای این که معامله ربایی نشود، ابتدا صد کیلوگرم برنج خود را با صد و پنجاه کیلوگرم خرما معامله می کند و سپس صد و پنجاه کیلوگرم خرما را با صد و بیست کیلوگرم برنج معامله می کند.

بسیاری از فقیهان این راه را پذیرفته اند. شیخ طوسی می نویسد:

هرگاه صد درهم صحیح دارد و می خواهد با آن دراهم شکسته ای که وزنشان بیشتر است خریداری کند پس با درهم های صحیح، طلا بخرد و با طلا درهم های شکسته را بخرد جایز است.(1)

علامۀ حلی نیز بر همین نظریه است و در کتاب های متعددی نظیر همین عبارت را آورده است.(2) همچنین ابن حمزه طوسی،(3) فیض کاشانی،(4) بجنوردی،(5) و سبزواری(6) این راه پذیرفته اند. در مفتاح الکرامه که شرح کتاب قواعد الاحکام علامه حلی