راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 317

ص:330

1- (1) الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، ج 11، ص 361.
2- (2) القواعد الفقهیه، ج 5، ص 186.
3- (3) وسیله النجاه، ص 471.
4- (4) شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، ص 41.
5- (5) همان.

(قرض دادن) و راه های دیگری که معامله را از بیع دو متاع هم جنس به همراه زیادی خارج می سازد.

از این عبارت معلوم می شود که وی این حیله را بر طبق قواعد دانسته است، نه به عنوان امر تعبدی؛ زیرا علت جواز این حیله، این است که با اعمال این حیله، بیع از حقیقت بیع دو متاع هم جنس خارج می گردد و در نتیجه، موضوع بیع عوض می شود و از ربوی بودن خارج خواهد شد.

حسین آل عصفور بحرانی،(1) مرحوم بجنوردی،(2) آیه الله بهجت(3) و... این راه را برای نجات از ربا پذیرفته اند.

مبحث ششم: صلح مقدار زائد

صلح مقدار زائد این است که طرفین شرط کنند که بیع در مقدار متساوی مثل به مثل باشد و مقدار زیادی را با هم مصالحه کنند. تا بیع مثل در مقابل مثل و زیادی واقع نشود.(4) این راه به عنوان راهی برای رهایی از ربا در کلمات فقیهان مطرح بوده است.

صاحب عروه در این زمینه می نویسد:

ومنها: ان یصالح صاحب مقدار الزیاده للآخر و یشترط علیه ان یبیعه کذا بکذا مثلا بمثل.(5)

و از (حیله های ربا) این است که مالک زیادی، مقدار زیادی را به طرف مقابل صلح و شرط کند که این مقدار در مقابل این مقدار، مثل در مقابل مثل به او بفروشد.