راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 320

ص:333

حیله های ربای قرضی

ربای قرضی، آن زیادیی است که در قرض شرط می شود تا هنگام بازپرداخت قرض، پرداخت شود. دریافت و پرداخت این زیادی حرام است.

برای رهایی از ربای قرضی، راه های متعددی در کتاب های فقهی آمده است که در این بخش به بررسی هریک از این راه ها می پردازیم.

مبحث اول: بیع عینه

اشاره

یکی از حیله های فرار از ربای قرضی، بیع عینه است که دارای اهمیت زیادی بوده و در روایات متعددی به آن تصریح شده است. برای روشن شدن حقیقت بیع عینه، به بیان «عینه» در لغت و اصطلاح می پردازیم.

گفتار اول: ماهیت عینه

1. معنای لغوی عینه

در کتاب العین آمده است:

والعینه السلف.(1)

عینه، بیع سلف است.

در لسان العرب آمده است:

... و ذلک اذا باع من رجل سلعته بثمن معلوم الی اجل معلوم، ثم اشتراها منه بأقّل من الثمن الّذی باعها به، (الی ان قال) فان اشتری التّاجر بحضره طالب العینه سلعه من آخر بثمن معلوم و قبضها، ثمّ باعها من طالب العینه بثمن اکثر مما اشتراه الی اجل مسمّی، ثم باعها المشتری من بایع الاول بالنقد بأقل من الثمن الّذی اشتراها به، فهذه ایضا عینه.(2)