راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 33

ص:46

بخش دوم: معنای لغوی و اصطلاحی حیله

مبحث اول: معنای لغوی حیله

واژۀ «حیله» از مادۀ «حول» گرفته شده و «واو» آن قلب به «یاء» شده است.

راغب می گوید:

الحِیلَه و الحُوَیْلَه: ما یتوصّل به إلی حاله ما فی خفیه، و أکثر استعمالها فیما فی تعاطیه خبث، و قد تستعمل فیما فیه حکمه، و لهذا قیل فی وصف اللّه عزّ و جلّ: (وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ) (1).(2)

حیله عبارت است از مهارتی که به وسیلۀ آن، انسان به حالتی که پنهان است می رسد و اکثراً در مواردی که آمیخته با پستی و خباثت است استعمال می شود و گاهی هم در مواردی که آمیخته با حکمت است استفاده می شود، مثل این که در مورد خداوند گفته می شود: و هو شدید المحال.