راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 344

ص:357

مباح هم باشد اما چون موجب تنفر طبع انسانی می شود، امام علیه السلام مقامش منزه است از این که مرتکب آنها شود. کارهایی مانند جمع آوری منفعت از راه حیله های شرعی و.... این روایات مانند روایات فروش انگور به کسی است که می دانیم آن را برای شراب سازی می خرد؛ زیرا آن روایات هم مشتمل بر این است که ائمه علیهم السلام چنین عملی را مرتکب می شوند. چنین روایاتی قابل عمل نیستند؛ زیرا در بر دارندۀ عمل خلافی هستند.

بنابراین، این روایات با این که از نظر سند و دلالت اشکالی ندارند؛ اما چون مضمون آنها مخالف مقتضای قاعده در باب حیله های ربا است (فرار از حرام به حلال) و اگر چنین معاملاتی تجویز شود حکم حرمت ربا لغو خواهد شد، باید آنها را بر خلاف ظاهر حمل کرد.

مبحث سوم: ضمیمه کردن

اشاره

ضمیمه کردن، این است که هنگام قرض دادن مبلغی در مقابل مبلغ بیشتر، قرض دهنده کالایی را به مبلغ قرض اضافه می کند تا زیادی در مقابل آن کالا قرار گیرد؛ مثل این که صد هزار تومان و یک کیلو شکر را به مدت دو ماه قرض می دهد به صد و بیست هزار تومان، تا بیست هزار تومان اضافی در مقابل یک کیلو شکر قرار گیرد.

اشکال

آیه الله خویی در بحث بانک ها این حیله رد کرده است:

ولا یمکن التّخلص من الرّبا ببیع مبلغ معین مع الضمیمه بمبلغ اکثر، کأن یبیع مأه دینار بضمیمه کبریت بمأه و عشرین دنانیر لمدّه شهرین مثلاً، فانّه قرض ربوی حقیقه و ان کان بیعاً صورهً.(1)