راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 357

ص:370

با توجه به روایت امام رضا علیه السلام (در جواب سؤالاتی که از آن حضرت شده بود) که می فرماید: «فبیع الرّبا و شراؤه وکس علی کل حال علی المشتری و علی البایع...»؛ (1)«بیع و شراء ربوی ضرر و نقص است بر مشتری و بایع در هر حال...»، از این روایت استفاده می شود حتی در صورتی که زیادی به غیر مالک بر می گردد، ربای حرام محسوب می شود؛ زیرا در این صورت هم وکس (نقص) بر مشتری است؛ زیرا این مشتری است که متحمل ضرر می شود. بنابراین، استفاده از این راه مشکلی را حل نمی کند.

مبحث دهم: پرداخت زیادی به عنوان حق بیمۀ دَین

این راه را شهید صدر مطرح کرده است:

مراد از این راه، این است که همۀ بانک ها می دانند که بخشی از وام هایی که می دهند وصول نمی شود و از بین می رود. به این دیون، اصطلاحاً «دیون مرده» می گویند. بانک برای جبران خسارت ناشی از «دیون مرده»، مقداری فایده در نظر می گیرد که از وام گیرندگان گرفته می شود تا جایگزین این دیون مرده شود و سرمایه اش مستهلک نگردد. مسلم است که گرفتن چنین زیادی ربا و حرام است. به همین جهت، بانک سرمایۀ خود را نزد شرکت های بیمه، بیمه می کند و حق بیمه را از قرض گیرنده، وصول می کند.

بانک اگر بخواهد این حق بیمه را از قرض گیرنده بگیرد به دو صورت قابل تصور است که یک صورت آن قطعاً ربا است و آن صورتی است که خود بانک حق بیمه را به شرکت بیمه بپردازد و بعد آن را از مشتری دریافت کند و به عبارت دیگر، طرف قرار داد بیمه، بانک باشد.