راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 365

ص:378

نیازش برطرف می شود؛ در عین حال که امکان این را دارد که بتواند پس از رفع احتیاج، به متاع خود دست یابد.(1)

شاید با توجه به این آثار و ویژگی هاست که طبق روایاتی که ذکر کردیم، ائمه علیهم السلام آن را برای برای رهایی از ربا تجویز و تأیید کرده اند.

مبحث دوازدهم: معاملۀ سفته

اشاره

منظور از این راه، این است که افرادی که سفتۀ آنها اعتبار دارد، با دادن سفته به اشخاصی که احتیاج به پول دارند خود را بدهکار آنها نشان می دهند. طلبکار صوری، سفته را نزد شخص ثالث یا بانک می برد و به قیمتی کمتر نقد می کند. هنگام سررسید، بانک به بدهکار صوری مراجعه می کند و تمام مبلغ سفته را از وی می گیرد و بدهکار صوری نیز مبلغی را که به بانک پرداخته است از طلبکار صوری می ستاند. با این کار، بدهکار صوری مبلغ بیشتری از آن چه پرداخت کرده است، دریافت می کند؛ بدون این که ربا باشد.

آیا چنین راه حلی برای فرار از ربا صحیح است ؟

برای این که درستی یا نادرستی این راه حل (معامله سفته) روشن گردد، باید حقیقت سفته و انواع آن و فروش دین و حکم آن روشن شود.

گفتار اول: سفته

سفته، مانند چک، رسید بدهی شخص است؛ یعنی سندی است که فی نفسه اشکال ندارد، بلکه نشانه بدهی فی الذّمه است. بنابراین، برگۀ سفته، خرید و فروش نمی شود، بلکه خرید و فروش بر چیزی واقع می شود که سفته حاکی از آن است و