راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 37

ص:50

1- (1) ماوراء الفقه، ج 9، ص 245.
2- (2) بررسی طرق فرار از ربا، ص 14.
3- (3) الرسائل الفقهیه، رساله فی القرض بشرط المعامله المحاباتیه، ص 241-297.

بخش سوم: اقسام حیله های شرعی

اشاره

حیله های شرعی از سه منظر قابل تقسیم است:

1. مباح و مورد اختلاف بودن؛

2. قولی و فعلی؛

3. وسیله و هدف.

مبحث اول: حیله های مباح و مورد اختلاف

دکتر صبحی محمصانی، پژوهشگر و حقوق دان لبنانی، حیله های شرعی را به مباح و مورد اختلاف تقسیم کرده است. حیلۀ شرعی مباح را این گونه تعریف کرده است:

حیله شرعی مباح عبارت است از زیر و رو کردن قانونی که برای امر معینی وضع شده است و به کار بردن آن در حالتی دیگر برای اثبات حق یا رفع ستم یا رفع نیازمندی های قانونی و اجتماعی، به طوری که در مصالح شرعی اخلالی به وجود نیاید.