راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 38

ص:51

وی در تعریف حیلۀ شرعی مورد اختلاف نوشته است:

تصرف در قانون ثابت شرعی به منظور برگرداندن آن به قانونی دیگر با عملی ظاهراً درست و باطناً نادرست.(1)

بنابراین تقسیم بندی، حیله به معنای پیدا کردن راه چاره قانونی برای رهایی از گرفتاری های قانونی و اجتماعی است.

مبحث دوم: حیله های قولی و فعلی

از نگاه دیگر، حیله دو نوع است:

1. حیلۀ قولی: عقدهایی مثل بیع، نکاح، طلاق و عتق در صورتی دارای اثرند که همراه عقل و قصد باشند.

2. حیلۀ فعلی: مثل سفر برای فرار از روزه یا هبۀ مال برای فرار از خمس.

مبحث سوم: اقسام حیله از نظر وسیله و هدف

از نگاه دیگر، حیله پنج نوع است:

1. راه حرام برای رسیدن به حرام؛ مانند قتل کسی برای تصاحب مال او. حرمت این قسم از حیله، مورد اتفاق همه فقیهان است.

2. راه حلال برای رسیدن به حرام است؛ مثل مسافرت برای دزدی.

3. راه حرام برای رسیدن به حلال است؛ مثل شهادت دروغ برای رسیدن به حق خود.

4. راه حلال کردن حرام در موارد خاص.

5. راه هایی برای رسیدن به حق خود به واسطه خیانت کردن مثل این که مالی را که به او به امانت سپرده اند بدل از حق خود بر می دارد.