راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 47

ص:60

1- (1) الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج 24، ص 393.
2- (2) مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 8، ص 139-140.
3- (3) تذکره الفقهاء، ج 11، ص 140.
4- (4) همان، ص 142.
5- (5) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 22، ص 115.

بنابراین، تدلیس - که نوعی مکر و حیله است - هیچ مشروعیتی ندارد و همۀ موارد آن حرام است؛ اما بسیاری از حیله ها مشروع است و حیله ای نامشروع است که متضمن نوعی از تدلیس باشد.

مبحث دوم: فرق حیله و توریه

گفتار اول: معنای لغوی توریه

واژۀ توریه در لغت به معنای پوشانیدن و پنهان کردن سخن است. فراهیدی دربارۀ معنای توریه می نویسد:

التوریه اخفاء الخبر و عدم اظهار السرّ.(1)

توریه به معنای پوشانیدن خبر و آشکار نکردن سرّ است.

فیومی نیز می نویسد:

فالتوریه ان تطلق لفظا ظاهرا فی معنی و ترید به معنی اخر یتناوله ذلک اللفظ و لکنه خلاف ظاهره.(2)

توریه، آن است که لفظی را که ظهور در معنایی دارد، استعمال کنند و معنای دیگر آن را که خلاف ظاهر است، اراده کنند.

طریحی نیز می نویسد:

ورّیت الخبر توریه: اذا سترته و اظهرت غیره، حیث یکون للفظ معنیان، احدهما اشیع من الآخر فتنطق به و ترید الخفی.(3)

توریۀ خبر، پوشانیدن آن و ظاهر کردن غیر آن است؛ بدین صورت که لفظی را که دارای دو معنا است (که یکی شایع تر از دیگری است) به کار ببرند و از دو معنا، معنای مخفی را اراده کنند.