راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 68

ص:81

فرا رسیدن زمان حرکت کاروان های حج، کنایه از مستقرشدن حج بر عهدۀ مکلف است.

بنابراین، بعضی از فقیهان، پیش از استقرار وجوب حج، تصرفات مالی مستطیع را برای خروج از استطاعت و سقوط وجوب حج، صحیح دانسته اند؛ اما بعد از استقرار وجوب حج، به نظر همۀ فقیهان، از بین بردن اختیاری استطاعت، موجب سقوط وجوب حج نخواهد بود.

مبحث چهارم: حیله در باب خمس

اشاره

شهید ثانی در تعریف خمس می نویسد:

هو حق مالیّ یثبت لبنی هاشم فی مال مخصوص بالأصاله عوضا عن الزکاه.(1)

خمس، حق مالی است که به اموال خاصی تعلق می گیرد و بالاصاله (بدون نذر یا سبب دیگری) برای بنی هاشم ثابت است؛ در مقابل زکات (که حق ثابت برای فقیران است).

مراد از اموال مخصوص، اموال هفت گانه ای است که خمس در آنها واجب است که عبارتند از: غنائم، معدن، گنج، غواصی، منفعت کسب که از مؤونۀ سال زیاد بیاید، زمینی که کافر ذمی از مسلمان می خرد و مال حلال مخلوط به حرام.(2)

بعضی از افراد برای فرار از پرداخت خمس به حیله هایی روی می آورند؛ ازجمله:

گفتار اول: بخشیدن سود قبل از رسیدن سال خمسی

گاهی شخص برای فرار از خمس، قبل از رسیدن سال خمسی اش، ربح یا اضافۀ درآمدش را که متعلق خمس است، به فرزند یا همسرش می بخشد یا با آن جنسی را