راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 93

ص:106

خیار شرط عبارت است از این که اگر فروشنده یا خریدار شرطی برای خود یا دیگری در بیع کرده باشد. آنان در مدتی که شرط کرده اند، می توانند معامله را بر هم بزنند.(1)

در باب بیع و شراء، حیله های زیادی مطرح است. در این جا به بعضی از حیله های مطرح در باب بیع اشاره می کنیم.

گفتار اول: حیلۀ اسقاط خیار

یکی از حیله های مطرح در باب بیع، حیله هایی است که موجب سقوط خیارات می شود. از جمله این حیله ها، سعی برای خارج شدن از جلسه بیع است که موجب سقوط خیار مجلس می شود. فیض کاشانی در این زمینه می نویسد:

ومثله حیل المسقطه للخیارات کخیار المجلس للمسارعه إلی الافتراق من أحدهما و إن کان فعله لیلزم البیع.(2)

و مانند آن است حیله هایی که ساقطکنندۀ خیارات هستند. مانند خیار مجلس که با عجله یکی از دو طرف معامله برای ترک مجلس و جدا شدن متعاملین از هم ساقط می شود. گرچه این کار موجب لزوم بیع می شود.

از ظاهر کلام وی برمی آید که این حیله را جایز دانسته است. دلیل جواز این حیله نیز روشن است؛ زیرا با خروج هر یک از مجلس، موضوع خیار مجلس منتفی می شود و موضوع عوض می گردد. بنابراین، این حیله موجب تبدل موضوع می شود که هیچ اشکالی ندارد.