راه های فقهی رهایی از مخالفت با احکام شرع صفحه 98

ص:111

1- (1) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 24، ص 207.
2- (2) وسائل الشیعه، ج 18، ص 260.
3- (3) تحریر الوسیله، ج 1، ص 647.

دین، مال کلی است که به سببی از اسباب برای شخصی در ذمۀ شخص دیگری ثابت می شود. به کسی که ذمه اش مشغول است مدیون یا مدین و به دیگری دائن یا طلبکار گفته می شود.

گفتار دوم: اسباب دین

اسباب دَین عبارت است از: قرض گرفتن، یکی از امور اختیاری مانند قرار دادن دین مبیع در بیع سلم، ثمن در بیع نسیه، اجرت در اجاره، صداق در نکاح یا یکی از امور غیر اختیاری مانند موارد ضمان و نفقۀ زوجۀ دائمه.(1)

گفتار سوم: حیله های رایج

حیله های متعددی در باب دَین مطرح است؛ از جمله:

1. حیلۀ انکار دَین

یکی از حیله هایی که در باب دَین و قرض مطرح است این است که شخصی از دیگری دَین گرفته و آن را پرداخت کرده است و ذمۀ خود را بریء کرده است ولی می ترسد که اگر به گرفتن دَین اعتراف کند، طرف مقابل ردّ آن را انکار کند و بار دیگر از او پول بگیرد، به همین جهت حیله ای به کار می زند و اصل قرض گرفتن را انکار می کند.

صاحب جواهر دربارۀ حیله می نویسد:

ولو ادعی علیه دین قد بریء منه باسقاط او تسلیم او غیرهما فخشی من جواب دعواه بدعوی الاسقاط، ان ینقلب الیمین علی المدعی لعدم البینه، فیحلف و یأخذ منه الدین، فأنکر الاستدانه و حلف جاز، لکن بشرط ان یوریء ما یخرجه عن الکذب فی اصل الکلام و عن الحنث و الیمین، بل هو