- پیش گفتار 1
- اشاره 5
- الف) بلوغ در لغت 9
- اشاره 9
- ب) احتلام و حُلم در لغت 12
- ج) ادراک در لغت 15
- جمع بندی 17
- الف) عرف عام 18
- ب) عرف خاص 20
- نتیجۀ کلی 24
- الف) تمییز 26
- اشاره 26
- ب) رشد 28
- نتیجه 31
- اشاره 32
- 1. بلوغ نکاح 32
- اشاره 32
- احتمال اول 33
- احتمال دوم 35
- 2. بلوغ حُلُم 36
- 3. بلوغ اشُدّ 38
- نتیجه 40
- تنبیه اول: تعابیر فقها از بلوغ 41
- تنبیه دوم: طریقت یا موضوعیت امارات بلوغ 44
- تنبیه سوم: عمومیت معنای لفظ صبی 46
- تنبیه چهارم: فرق بین احکام شرعی از حیث موضوع 47
- تنبیه پنجم: تأسیس اصل در مسئله 49
- اشاره 51
- نشانه های طبیعی 53
- اشاره 53
- الف) نشانه های مشترک 55
- ب). نشانه های اختصاصی 58
- اشاره 61
- مقدمه 63
- اشاره 65
- اشاره 65
- گفتار اول: ادلۀ اثبات تکلیف بر دختران با رویش موی زهاری 65
- دلیل اول 65
- بررسی دلیل اول 66
- دلیل دوم 67
- دلیل سوم 67
- نتیجه 75
- اشاره 77
- گفتار دوم: شمول این علامت نسبت به دختران 77
- دلیل اول 77
- اشاره 77
- دلیل دوم 78
- اشاره 78
- دلیل سوم 78
- بررسی دلیل اول 78
- بررسی دلیل سوم 79
- تنبیه: وجه اعتبار خشونت در موی زهاری 80
- اشاره 81
- گفتار سوم: رویش موی زهاری؛ 81
- قول اول 82
- قول دوم 84
- نتیجه 86
- اشاره 87
- گفتار چهارم: اختصاص رویش مو به عانه 87
- ادلۀ اختصاص 88
- اشاره 91
- مقدمه 93
- گفتار اول: نسبت احتلام و خروج منی 95
- اشاره 99
- گفتار دوم: ادلۀ ثبوت تکلیف بر دختران با خروج منی 99
- دلیل اول 100
- دلیل دوم 101
- اشاره 102
- کلام صاحب جواهر و بررسی آن 108
- نتیجه 109
- دلیل پنجم 110
- دلیل چهارم 110
- گفتار سوم: ادلۀ منکرین اماریت احتلام در دختران 112
- بررسی دلیل اول 112
- اشاره 112
- دلیل اول 112
- اشاره 113
- بررسی دلیل دوم 113
- دلیل دوم 113
- اشاره 114
- دلیل سوم 114
- دلیل چهارم 114
- بررسی دلیل سوم 114
- اشاره 114
- بررسی دلیل چهارم 115
- اشاره 116
- دلیل پنجم 116
- بررسی دلیل پنجم 117
- نتیجه 118
- گفتار چهارم: خصوصیات و شرایط اماریت خروج منی 119
- اشاره 119
- 1. خروج منی در وقت امکان 119
- 2. فعلیت خروج منی 121
- 4. اقتران به شهوت 125
- 3. خروج از محل متعارف 125
- اشاره 129
- مقدمه 131
- گفتار اول: ادلۀ ثبوت تکلیف بر دختران با حیض 133
- اشاره 133
- دلیل دوم 133
- دلیل اول 133
- نتیجه 140
- تنبیه: اعتبار وقت امکان در حیض 141
- گفتار دوم: حیض نشانۀ بلوغ یا دلیل بر سبق بلوغ ؟ 142
- اشاره 147
- گفتار اول: حمل 149
- اشاره 149
- نتیجه 153
- مدخلیت وضع در اماریت حمل 153
- گفتار دوم: قد 156
- اشاره 156
- توجیه اول 157
- توجیه دوم 158
- بررسی توجیه دوم 159
- نتیجه 160
- اشاره 161
- سایر امور 162
- اشاره 167
- احتمالات سه گانه در مورد سن 169
- بررسی احتمالات سه گانه 170
- اشاره 173
- دستۀ اول 175
- دستۀ دوم 176
- دستۀ سوّم 177
- دستۀ چهارم 179
- دستۀ پنجم 181
- نتیجه 182
- اشاره 183
- دستۀ اوّل 183
- دستۀ دوّم 184
- دستۀ سوم 190
- دستۀ چهارم 197
- دستۀ پنجم 199
- دستۀ ششم 199
- جمع بندی روایات سن 226
- نتیجۀ کلی 226
- تقدم روایات 9 سالگی بر سایر روایات سن 228
- اشاره 231
- راه حل اول 235
- اشاره 235
- اشکال اول 236
- بررسی راه حل اول 236
- اشکال دوم 239
- راه حل دوم 241
- اشاره 241
- اشکال اول 242
- بررسی راه حل دوم 242
- اشکال سوم 243
- اشکال دوم 243
- راه حل سوم 245
- اشاره 245
- راه حل چهارم 252
- اشاره 252
- اشکال دوم 254
- اشکال اول 254
- اشکال سوم 255
- راه حل پنجم 257
- اشاره 257
- بررسی راه حل پنجم 259
- اشکال اول 260
- اشکال دوم 261
- اشکال سوم 261
- اشاره 262
- راه حل ششم 262
- اشکال اول 264
- بررسی راه حل ششم 264
- اشکال دوم 265
- اشکال سوم 266
- اشکال چهارم 266
- اشکال پنجم 267
- راه حل هفتم 268
- اشاره 268
- اشکال اول 270
- بررسی راه حل هفتم 270
- اشکال دوم 271
- اشکال سوم 273
- اشکال چهارم 273
- اشاره 276
- اشکال اول 277
- اشاره 277
- بررسی اشکالات راه حل برگزیده 277
- اشاره 278
- اشکال دوم 278
- پاسخ 279
- پاسخ 279
- اشکال سوم 279
- اشاره 279
- اشکال چهارم 280
- پاسخ 280
- اشاره 280
- اشاره 281
- اشکال پنجم 281
- اشکال ششم 282
- اشاره 284
- اشاره 285
- اشکال هشتم 285
- پاسخ 286
- حکم در فرض تساقط 289
- اشاره 291
- دلیل اول 293
- اشاره 293
- دلیل پنجم 294
- دلیل سوم 294
- دلیل چهارم 294
- دلیل دوم 294
- اشاره 298
- الف) نشانه های طبیعی 299
- ب) سن 301
ص:54
1- (1) سوره نور، آیه 59.
این فرمان در حقیقت برای منع از یکی از رسوم جاهلیت بود که بدون اجازه به خانه های یکدیگر وارد شده و باعث مزاحمت می گردیدند.
سابقاً معنای لغوی حُلم توضیح داده شد. بر این اساس بلوغ حُلم به معنای بلوغ جنسی است. البته این که احتلام و حُلم به معنای آمیزش در خواب است، چه منی خارج بشود چه نشود و یا این که کنایه از خروج منی است، مطلبی است که در این مقام تأثیری ندارد. به هر حال مقصود این است که کسانی که به بلوغ جنسی رسیده اند، باید همیشه برای داخل شدن به مواضع خلوت اجازه بگیرند و آن ها که به بلوغ جنسی نرسیده اند، فقط در آن سه وقت اجازه بگیرند.
برخی از مفسرین نیز به این معنا اشاره کرده اند.
فخر رازی در ذیل این آیه می گوید:
«اتفق الفقهاء علی ان الاحتلام بلوغ واختلفوا إذا بلغ خمس عشره سنه ولم یحتلم»؛(1)
«فقها اتفاق دارند بر این که احتلام همان بلوغ است ویل در مورد کسی که به پانزده سالگی رسیده و محتلم نشده، اختلاف نظر دارند».
مراغی نیز قریب به همین معنا را ذکر کرده است.(2)
البته از آن جا که دلالت واژۀ بلوغ حُلم واضح تر از دلالت لفظ بلوغ نکاح بر معنای خود می باشد، مفسرین آن گونه که در مورد بلوغ نکاح بحث کرده اند، به توضیح این واژه نپرداخته و لذا احتمالات متعددی در