بیان احکام با کلام ائمه علیهم السلام : گزیده کتاب کافی و اصول دیگر صفحه 441

ص: 441

لَهُ وَ لاَ عَلَیْهِ وَ رَجُلٌ إِذَا کَانَ لَهُ اِسْتَوْفَی وَ إِذَا کَانَ عَلَیْهِ أَوْفَی فَذَاکَ لاَ لَهُ وَ لاَ عَلَیْهِ وَ رَجُلٌ إِذَا کَانَ لَهُ اِسْتَوْفَی وَ إِذَا کَانَ عَلَیْهِ مَطَلَ فَذَاکَ عَلَیْهِ وَ لاَ لَهُ. (1)

مرحوم شیخ کلینی، با سند خویش از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: قرض سه نوع است:

کسی که اگر طلبکار باشد مهلت بدهد، و اگر بدهکار باشد بپردازد و امروز و فردا نکند؛ چنین شخصی سود می برد.

کسی که اگر طلب کار باشد آن را طلب کند (مهلت ندهد) و هنگامی که بدهکار باشد نیز بپردازد؛ چنین شخصی نیز حق خود را گرفته و به ضررش نیست.

کسی که اگر طلب کار باشد آن را طلب کند (مهلت ندهد)، ولی اگر بدهکار باشد، امروز و فردا کند، چنین شخصی به ضررش تمام می شود و به حق رفتار نکرده است.

401- کسی که قرض کند ولی قصد پرداخت بدهی نداشته باشد

1- الشیخ الکلینی، بإسناده عَنْ عَبْدِ اَلْغَفَّارِ اَلْجَازِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ عَلَیْهِ دَیْنٌ قَالَ إِنْ کَانَ أُتِیَ عَلَی یَدَیْهِ مِنْ غَیْرِ فَسَادٍ لَمْ یُؤَاخِذْهُ اَللَّهُ [عَلَیْهِ] إِذَا عَلِمَ بِنِیَّتِهِ [اَلْأَدَاءَ] إِلاَّ مَنْ کَانَ لاَ یُرِیدُ أَنْ یُؤَدِّیَ عَنْ أَمَانَتِهِ فَهُوَ بِمَنْزِلَهِ اَلسَّارِقِ وَ کَذَلِکَ اَلزَّکَاهُ أَیْضاً وَ کَذَلِکَ مَنِ اِسْتَحَلَّ أَنْ یَذْهَبَ بِمُهُورِ اَلنِّسَاءِ. (2)

مرحوم شیخ کلینی، با سند خویش از عبد الغفّار جازی روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پرسیدم: کسی که مرده است و بدهی دارد.

فرمود: اگر آن را در راه باطل مصرف نکرده باشد و خدا بداند که او قصد پرداخت داشته است، او را مجازات نخواهد کرد؛ مگر کسی که قصد پرداخت آن را نداشته است که چنین فردی همانند دزد است.

زکات نیز به همین شکل است. هم چنین کسی که عدم پرداخت مهریه زنان را نیز برای خود حلال می داند به همین صورت است.