امر به معروف و نهی از منکر : برگرفته از کتاب ارزشمند فقه الصادق آیت الله العظمی سید صادق روحانی صفحه 129

ص:134

1- . وسائل الشیعه، ج 14، ص 18، باب 3 از ابواب اعداء فرایض و مستحبات آن.
2- . کنز العرفان فی فقه القرآن، ج 1، ص 408.
3- . وسائل الشیعه، ج 28، ص 156، باب 2 از ابواب حد لواط.
4- . وسائل الشیعه، ج 28، ص 81، باب 9 از ابواب حد زنا.

مسأله چهارم: مراتب انکار

اشاره

مشهور بین فقها آن است که امر به معروف و نهی از منکر سه مرتبه دارد:

الف) انکار به قلب

انکار قلبی در النهایه به «اعتقاد به وجوبِ [واجبات] و حرمت [محرّمات]»(1) تفسیر شده است؛ در مسالک الافهام نیز آمده است: «ظاهر از اطلاق همین معنا است»(2). صاحب القواعد «اعتقاد همراه با عدم رضایت به معصیت» را اوّلین مراتب انکار قلبی برشمرده(3) ، و صاحب التنقیح همین تفسیر را «همراه با تضرّع و نیایش به درگاه خدای متعال برای هدایت فرد گناهکار» بیان کرده است(4). در کفایه الأحکام نیز، انکار قلبی به «نارضایتی از فعل»(5) تفسیر شده است.

اعتقاد من بر این است که: بدون تردید دلیل وجوبِ اعتقاد به وجوب و حرمت - چه به معنای یقین و از صفات نفسانی باشد، و چه به معنای عقد قلب و از افعال روحی باشد (که نسبت بین آن و یقین عموم من وجه است) - در غیر اصول اعتقادی، تنها از باب