- پیشگفتار 1
- اشاره 11
- اشاره 13
- اقسام دَیْن: حالّ و مؤَجّل 13
- بررسی برخی از مصادیق دین 13
- حق مطالبۀ طلبکار در دین حال 14
- اشاره 14
- وظیفۀ بدهکار در پرداخت دین 14
- الف. دین حال و احکام آن 14
- وظیفۀ طلبکار در قبول دین حال 15
- اشاره 15
- ممکن نبودن پرداخت دین حال 15
- 1. خودداری طلبکار از پذیرش دین حال 15
- 2. غایب بودن طلبکار و ناممکن بودن رساندن بدهی به او 16
- 3. دسترسی نداشتن به طلبکار و ناامیدی از پیداکردن او 17
- برائت ذمۀ بدهکار با پرداخت بدهی طلبکار به دیگری 18
- تکلیف ورثه در پرداخت بدهی های میت 19
- مطالبۀ طلب مؤجّل و پرداخت آن پیش از تمام شدن مدت آن 20
- نحوۀ تعیین سررسید در دین مؤجّل 20
- ب. دین مؤجّل 20
- اشاره 20
- ادای دین مؤجل تبرعاً قبل از سررسید 22
- اشاره 23
- بررسی صورت های حال شدن دیون مؤجل 23
- 1. مرگ بدهکار 23
- اشاره 23
- 3. طلاق دادن زنی که مهریه اش مدت دار است 25
- 4. محجوریت 26
- 5. ارتداد 26
- مدت دارکردن دین یا افزایش دادن مدت آن با افزایش بدهی 27
- جلوانداختن بدهی مدت دار در مقابل کاهش مبلغ آن 27
- جلوانداختن مدت بدهی یا افزایش مدت آن 27
- بررسی راهکار مدت دارکردن دین حال در مقابل افزودن بر بدهی 28
- 1. فسخ معاملۀ قبلی و انجام معاملۀ نسیۀ جدید 28
- 4. مدت دارکردن بدون افزایش مبلغ با شرط کردن مدت در ضمن عقد 30
- 3. تأخیرانداختن دوستانۀ مدت بدهی 30
- تعیین بدهی در آنچه بدهکار معیّن می کند 31
- تلف شدن بدهی تعیین شده قبل از قبض طلبکار 31
- طلب دو طلبکار از یک بدهکار و استیفای یکی از آن دو، به صورت مجزا 32
- الف. جواز این کار با رضایت یا منع بدهکار 33
- پرداخت دین و دریافت آن 33
- ادای دین دیگری تبرعاً و بدون توقع 33
- ب. لزوم قبول کردن طلبکار 34
- مطالبۀ عوض توسط کسی که تبرعاً بدهی را پرداخته است 34
- الف. تزاحم دیون فرد زنده 36
- احکام تزاحم بین بدهکاری ها؛ تعدد بدهی و ناتوانی از ادای همه 36
- ب. تزاحم دیون میت 37
- ج. اولویت راهن به مال رهنی از سایر طلبکاران 40
- 1. رضایت بدهکار 41
- تعریف ابراء 41
- 2. لزوم انشای ابراء 41
- بررسی قیدهای مطرح شده در صحت ابراء 41
- 5. دین بودن بدهی 42
- 4. زنده بودن بدهکار 42
- 3. حاضربودن مستمع 42
- 6. قبض یا قبول بدهکار 43
- 8. تعبیر ابراء با لفظ بخشش 43
- 7. انصراف از ابراء 43
- تعریف هبۀ مافی الذمه 44
- ماهیت و تفاوت هبۀ دین و ابراء ذمۀ مدیون 44
- فایدۀ بحث 45
- نحوۀ پرداخت بدهکاری به بخش های دولتی 46
- دریافت بدهی از ذمی از پول فروش محرمات 46
- ناتوانی بدهکار از پرداخت بدهی 47
- داشتن قصد ادای دین در صورت ناتوانی از پرداخت آن 47
- مستثنیات دین و حکم فروش آن ها برای پرداخت بدهی 47
- سرمایۀ ضروری 49
- ودیعۀ مسکن (رهن خانه) 49
- بیشتر بودن مستثنیات دین از نیاز یا شأن بدهکار 50
- حکم مستثنیات دین قبل و بعد از حکم به افلاس 50
- بی نیازی از مستثنیات دین با مال وقفی 51
- مردن بدهکار و فروش مستثنیات دین 52
- رضایت بدهکار به فروش مستثنیات دین 52
- فروش مستثنیات دین در صورت رهن بودن آن ها 53
- الف. فروش آن ها اتلاف مال حساب نشود 54
- فروش غیرمستثنیات دین به کمتر از قیمت اصلی آن ها 54
- اشاره 54
- ب. فروش آن ها اتلاف مال حساب شود 54
- کسب وکار و تلاش برای پرداخت بدهی 55
- 1. پرداخت بدهی به غیرتکسّب ممکن باشد 55
- 2. تنها راه ادای دین تکسّب باشد 56
- حکم مطالبۀ طلبکار با ناتوانی بدهکار از پرداخت بدهی 57
- گرفتن هزینۀ وصول طلب از بدهکار، بدون شرط کردنش در ضمن عقد 58
- اشاره 58
- استفتایی از امام خامنه ای(مدظله العالی) 59
- بیع دین (فروش بدهی) 60
- جریمۀ بدهکار توسط دادگاه و ضمانت طلبکار 60
- اشاره 60
- ب. فروش دین حقیقی به کمتر، به فرد ثالث، به صورت نقد 61
- الف. فروش دین صوری: اسکونت، چک دوستانه و... 61
- اشاره 67
- قرض گرفتن بدون نیاز یا با احتیاج اندک 69
- حکم قرض گرفتن 69
- حکم قرض دادن و قرض گرفتن 69
- حکم قرض دادن 69
- قرض کردن در صورت نیاز برای کاری ضروری 70
- قرض گرفتن کسی که توانایی ادای آن را ندارد 71
- اشاره 71
- شروط لازم در قرض 71
- شروط لازم در قرض دهنده و قرض گیرنده 71
- قرض گرفتن از شخصی که با منت قرض می دهد 73
- 2. مملوک بودن؛ قابلیت مالک شدن مال توسط مسلمان 74
- 1. عین بودن (قرض دادن منفعت و دین) 74
- خصوصیات مالی که قرض داده می شود 74
- 3. مشخص بودن (قرض دادن چیز کلی) 74
- 4. امکان ضبط اوصاف و خصوصیات آن 75
- 5. معلوم بودن مقدار مال 76
- اشاره 77
- قرض گرفتن از کسی که حساب خمسی ندارد 77
- 2. مالی که یقین داریم خمس به آن تعلق گرفته و خمسش پرداخت نشده است 77
- 6. مبهم نبودن مال 77
- 1. مالی که در تعلق خمس به آن شک داریم 77
- 3. مالی که یقین به تعلق خمس بر آن و شک در پرداخت آن داریم 78
- خواندن صیغه؛ حکم معاطات در قرض 78
- شرط بودن قبض و اقباض در صحت قرض 79
- شرط بودن تصرف در صحت قرض 79
- باقی بودن عین مال قرضی و مطالبۀ قرض دهنده 80
- 1. پرداخت مثل 82
- اشاره 82
- الف. در مثلی ها 82
- 3. نایاب شدن یا تعذر مثل در مثلیات 83
- 4. نا معتبر شدن پول قرضی از سوی دولت 84
- 2. معیار در قیمت 85
- ب. در قیمی ها 85
- 1. کفایت پرداخت قیمت در قیمی ها 85
- تهاتر قهری در پرداخت دیون 86
- الف. مکان خاصی در ضمن قرض شرط شده باشد 87
- پرداخت مال حرام برای ادای دین 87
- مکان پرداخت قرض 87
- اشاره 87
- ب. مکان خاصی در ضمن قرض شرط نشده باشد 88
- حکم ربادادن و رباگرفتن 89
- حکم ربا دربارۀ اشخاص و عناوین 89
- ربا در قرض 89
- بیان شرط زیاده از سوی قرض گیرنده 90
- معیار در شروط جایز و حرام در قرض 90
- شروط غیرجایز و ربوی در قرض 91
- اشاره 91
- شرط ربوی پنهانی (اضماری) در قرض 91
- اقسام زیادۀ ربوی در قرض؛ شروط غیرمجاز در قرض 91
- ب. زیادی عملی 92
- الف. زیادی عینی 92
- د. زیادی انتفاع یا منفعت 93
- ج. زیادی صفتی؛ تحویل جنس نوتر یا مرغوب تر و... 93
- ه. زیادی حکمی 94
- اشاره 94
- 1. قرض به شرط قرض 94
- 2. قرض به شرط انسداد حساب 95
- 2. شرط زمانی 96
- بررسی جواز یا عدم جواز برخی از شروط در قرض 96
- 1. شرط ضامن، رهن، کفالت یا چک و سفته 96
- 4. شرط پرداخت قرض از جنس دیگر در مثلی ها 97
- 3. شرط مکانی 97
- 5. شرط تخصیص قرض به افراد خاص 98
- مصرف نکردن قرض در کار شرط شده 98
- اشاره 98
- 6. شرط مصرف قرض در کاری معیّن 98
- 8. شرط انجام واجبات یا ترک محرمات بر قرض گیرنده 99
- 7. شرط هایی که عرفاً ارزش مالی ندارد 99
- 9. قرض به شرط بازکردن حساب و عضویت 100
- 10. 1. ربا بین پدر و فرزند 101
- 10. 2. ربا بین پدربزرگ و نوه 101
- 10. مستثنیات ربا 101
- 10. 3. ربا بین زن و شوهر 102
- 10. 4. ربا بین زن و شوهر در ازدواج موقت 102
- اشاره 102
- 10. 5. رباگرفتن مسلمان از کافر و نه عکس آن 103
- باقی ماندن ربای قرضی بین زن و شوهر بعد از طلاق 103
- 10. 5. 1. کفاری که در پناه اسلام نیستند؛ کفار غیرذمی 103
- 10. 5. 2. کفاری که در پناه اسلام هستند؛ کفار ذمی 103
- 10. 5. 3. رباگرفتن از بانک های غیراسلامی 104
- 10. 5. 4. ربادادن مسلمان به کافر یا بانک های کشورهای غیراسلامی 104
- 10. 6. یکسان بودن مستثنیات ربای معاملی و قرضی 105
- 10. 7. تکلیفی یا وضعی بودن مستثنیات ربا 105
- 12. شرط کردن زیادی به نفع شخص ثالث 106
- 11. شرط کردن تخفیف یا زیادی به نفع قرض گیرنده 106
- 13. جوایز بانک ها و مؤسسه های مالی اعتباری و صندوق ها 107
- اشاره 109
- ربای قرضی در غیرمکیل و موزون 109
- پرداخت زیادی در قرضِ بدون شرط 110
- قرض دادن بدون شرط زیادی، ولی با انگیزۀ استفاده و منفعت 110
- تهاتر قهری در قرض ربوی 111
- ارث بردن مالی که در آن ربا باشد 111
- حکم گرفتن قرض ربوی در صورت اضطرار 111
- حکم اصل قرضی که در آن شرط زیادی ربوی شده است 112
- حکم زیادی که در قرض ربوی گرفته شده است 113
- مطالبۀ زیادی پرداخت شده 113
- حکم چیزی که با مال به دست آمده از ربا خریده شود 114
- الف. چیزی که با عین مال ربوی خریده شود 114
- اشاره 114
- ب. چیزی که به ذمه خریده شود و بهای آن از مال ربوی داده شود 115
- حکم کسی که به حکم یا موضوع ربا جاهل بوده است 116
- حکم محصول به دست آمده با بذر ربوی 116
- حکم مشارکت در پرداخت قرض ربوی با کارکردن در بانک ها و... 117
- معیار در قبول و رد راهکارهای فرار از ربای قرضی 118
- معنای فرار از ربا 120
- بررسی راه های مطرح شده برای خلاصی از ربا در قرض 121
- 1. قرارداد بیع شرط؛ بیع الخیار 121
- 2. اجاره به شرط تملیک 122
- 4. فروش نقد و نسیه 125
- اشاره 126
- 5. گرفتن کارمزد در قرض 126
- اضافه آمدن مقداری از کارمزد 127
- راهکارهای شرعی اخذ کارمزد یا گرفتن قرضی که کارمزد دارد 128
- 6. دیرکرد، وجه التزام، جریمۀ تأخیر و خسارت تأخیر تأدیه 129
- تفاوت بین این عناوین 129
- حکم شرعی دیرکرد و وجه التزام و خسارت تأخیر دین 130
- راهکار اخذ وامی که شرط دیرکرد دارد 133
- اخذ دیرکرد یا خسارت تأخیر از کفار 133
- 7. قرض به شرط تخفیف در بیع و اجاره و... و عکس آن 134
- 7. 1. قرض دادن به شرط تخفیف در بیع، اجاره، صلح یا هبه 134
- 7. 2. 1. شرط قرض در ضمن بیع 135
- 7. 2. بیع، هبه، اجاره و صلح به شرط قرض دادن 135
- 7. 2. 3. شرط قرض در ضمن صلح 137
- 7. 2. 4. شرط قرض در ضمن هبه؛ هبۀ مشروط به قرض 138
- اشاره 138
- الف. فروش اسکناس های هم جنس به مبلغ بیشتر، به صورت نسیه 138
- 8. فروش اسکناس نقد به مبلغ بیشتر، به صورت نسیه 138
- ب. فروش اسکناس های غیرهم جنس به مبلغ بیشتر، به صورت نسیه 139
- 9. محاسبۀ تورم و کاهش ارزش پول 140
- اشاره 140
- چند استفتا از آیات عظام نوری، تبریزی و فاضل 141
- 10. قرض به شرط رهن و اجرت نگهداری رهن 143
- 11. قرض دادن طلا برای حفظ ارزش پول 144
- 12. قرض گرفتن به شرط رهن دادن ملک و اجارۀ مجدد آن 145
- 13. نپذیرفتن شرط زیاده یا سایر شروط ربوی، به طور جدی در قرض 145
- اشاره 151
- ب. حکم قرض مشروط در صندوق های خانوادگی 153
- الف. حکم صندوق های دوستانه و خانوادگی 153
- اشاره 153
- ج. اختصاص وام اول به مسئول صندوق 154
- 2. شک یا اختلاف در میزان بدهکاری 155
- د. شرط قرعه کشی و تخلف از آن 155
- 3. بررسی تشخیص مدیون در چند صورت 156
- الف. نقدنشدن چکی که چند دست جابه جا شده است 156
- ب. ضمان در مقبوض بالسوم 157
- ج. تلف قبل از قبض 158
- 4. حکم جست وجو از طلبکار و هزینه های آن 159
- 5. مسافرت مدیون 160
- 6. شکستن نماز واجب به اختیار برای پرداخت بدهی طلبکار 161
- 7. پرداخت بدهی افراد فاجر، ضدانقلاب و... 161
ص: 52
1- سیستم مدیریت سایت رهبر معظم انقلاب، سؤالات نمایندگی ها، کد پیگیری 489801219؛ ناصر مکارم شیرازی، استفتای شخصی از طریق سایت، کد رهگیری 9409220159؛ سیدعلی سیستانی، استفتای شخصی از طریق سایت، کد استفتا: 425010.
2- ناصر مکارم شیرازی، استفتای شخصی از طریق سایت، کد رهگیری 9409220159؛ سیدعلی سیستانی، استفتای شخصی از طریق سایت، کد استفتا: 425010؛ سیدعلی خامنه ای، استفتا از سایت، شمارۀ استفتا: 609317، کدرهگیری 44cefbc730329a7e95481bd1d969ee1d.
3- سیستم مدیریت سایت رهبر معظم انقلاب، سؤالات نمایندگی ها، کد پیگیری 489801219؛ سیدعلی سیستانی، منهاج الصالحین، ج 3، ص98، مسئلۀ 318؛ ناصر مکارم شیرازی، استفتای شخصی از طریق سایت، کد رهگیری 9611120036.
شرط است؛ ولی اگر عین باشد، بخشیدن آن جز به هبه و تملیک آن به دیگری صحیح نیست و در این صورت، به قبول و قبض نیاز دارد. (آیت الله سیستانی)
در فرض سؤال، ابراء مانعی ندارد. (آیت الله مکارم)
6. قبض یا قبول بدهکار
6. قبض یا قبول بدهکار(1)
در صحت ابراء، قبول کردن یا قبض کردن بدهکار شرط نیست. (امام خامنه ای و آیات عظام سیستانی و مکارم)
در ابراء، قبول شرط نیست. (آیت الله صافی)
7. انصراف از ابراء
7. انصراف از ابراء(2)
اثری ندارد؛ چون لازم است. (حضرت امام و آیت الله مکارم)
8. تعبیر ابراء با لفظ بخشش
8. تعبیر ابراء با لفظ بخشش(3)در عرف فارسی زبان ها کلمۀ ابراء یا لفظ «بری کردم» یا «ساقط کردم» کمتر به کار می رود و در جایی که فرد قصد ابراء دارد، معمولاً می گوید: «طلبم را بخشیدم.» ظاهر این لفظ، هبۀ دین است؛ ولی قصد فرد ابراء است. در این صورت آیا ابراء محقق می شود یا هبه؟
[این لفظ برای ابراء] کفایت می کند. (امام خامنه ای)