تاملی در معنای مناسک حج صفحه 32

به این ترتیب، حجّ به عنوان اصلی‌ترین عبادت و مناسک جمعیِ مسلمانان که ویژگیهای ثابت و لایتغیّری برای آن ذکر شده است همراه و همزاد اسلام بوده و تفکیک آن از اسلام ناممکن است. علاوه بر آن، این آیین الهی و توحیدی واجد و در بردارنده سایر ارکان اسلام نیز می‌باشد. و در کنار همه اینها «این حکمت باری‌تعالی و گواه صدق ابراهیم خلیل‌الرّحمان (1) است که شوق دیدار آن دیار در هر نقطه دوردست دامنگیر مردم است و هر سختی و مشقّتی که در آن راه نصیب شود، سهل و آسان می‌نماید.» (2)

در بیابان، گر به شوق کعبه خواهی زد قدم سرزنش- ها گر کند خار مغیلان، غم مخور

قبل از سفر

برای مسافر همواره «مبدأ»، «مقصد» و «مسیرِ» سفر مطرح است. مقصد می‌تواند مکان باشد، و می‌تواند مرحله‌ای از زندگی باشد، می‌تواند مقطعی از زمان باشد، می‌تواند زیارت باشد، می‌تواند آموختن باشد و می‌تواند تجارت و کار و تفریح و هر فعّالیت دیگری باشد. امّا برای سفر حجّ، عمده‌ترین و اصلی‌ترین مقصد «امتثال امر الهی»، پاسخ به «دعوت ابراهیم 7» یا «عبادت» است. در عین حال، ممکن است برخی مقاصد دیگر نیز برای این سفر فرض شود، که برخی در قالب همان مقصد اصلی