تاملی در معنای مناسک حج صفحه 47

است. در اینجا بدون ورود به در آن مباحث که از حوصله این مختصر خارج است، تنها به ذکر این نکته بسنده می‌گردد که امروزه مجموعه کعبه شریف، مسجدالحرام، صفا، مروه و مسعی (فاصله صفا و مروه و مسیر سعی)، به صورت ساختمانی واحد (در دو طبقه) درآمده است که به همراه محوطه باز پیرامونی خویش پذیرای حجّاج و عمره‌گزاران هستند. (1) مطابق گزارشها و اخبار موجود، طول مسجدالحرام در سده چهارم هجری قمری، 400 ذراع و عرض آن 300 ذراع بوده است. (2) ابن‌بطوطه نیز که در نیمه اوّل قرن هشتم هجری قمری به مکّه مشرّف شده، طول مسجدالحرام را 400 ذراع، و عرض آن را تقریباً به همین مقدار می‌داند. (3)

کعبه معظّمه‌

کعبه شریف، اصلی‌ترین جزء، و در واقع جزو اصلیِ حجّ و حرم و مسجدالحرام و مکّه مکرّمه است که جملگی مناسک حجّ و حتّی اعمال و عبادات مسلمین به نحوی با آن مربوط است. کعبه، قبله است و مطاف و مرکز توجّه و جهت عبادت و مرکز عالَم و حرم امن و خانه‌ای که به «خانه خدا: بیت‌الله» معروف است. انسان، در کنار کعبه، خانه خدا، خانه مردم، خانه خود، وطن خویش، احساس آرامش و تعلّق و توطّن می‌کند. اینجا موطن اوست و به همین جهت است که علی‌رغم این که ظاهراً مسافر است، می‌تواند (و نه «باید») نماز را شکسته بخواند.

1- 1. ر. ک: مجموعه تصاویر و نقشه‌ها.
2- 2. منجّم، آکام المرجان فی ذکر المدائن المشهوره فی کلّ مکان، ص 25.
3- 3. ابن‌بطوطه، سفرنامه ابن‌بطوطه.