تاملی در معنای مناسک حج صفحه 70

الهی متذکّر می‌شوند. آیه 159 سوره بقره از «صفا» و «مروه» به عنوان شعائرالله یاد می‌کند. در آیه دوّم سوره مائده نیز شعائر (کلّیّه مناسک و موضعات مربوط به حجّ، حتّی «هَدی» و «قَلائِد»: قربانیهای حاجیان اعم از آن که علامت قربانی به گردن آنها باشد یا نباشد) به خداوند نسبت داده شده است. در آیه 32 سوره حجّ نیز، پس از آن که در آیات قبل به موضوعات مربوط به حجّ اشاره می‌شود، به طور عام آنها را شعائرالله نامیده و می‌فرماید: ذلِکَ وَمَنْ یُعَظّمْ شَعائِرَ اللهِ فَانَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ؛ «این است سخن حقّ و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم دارد، خوشا بر او که، این صفت دلهای با تقواست.» (1)

بدین ترتیب همه اجزاء، اعمال، مکانها و زمانهای مرتبط با حجّ، جملگی «نشانه» های الهی هستند که تعظیم و تکریم و احترام آنها واجب بوده و بی‌احترامی و هتک حرمت آنها و تجاوز به حدودشان مجاز نمی‌باشد.

گفتیم که بنا بر اخبار و روایات، صفا و مروه، نماد آدم و حوّا هستند که به هنگام هبوط، آدم بر صفا فرود آمد و حوّا بر مروه. و زندگی بین این دو و با حضور این دو در جریان است، و بدون حضور و وجود هر کدام از این دو، حیات ابتر می‌ماند و نسل بشریّت منقرض می‌شود. تمرکز بر یکی و غفلت از دیگری، زندگی را از جریان طبیعی خود خارج می‌کند. و انطباق این دو بر یکدیگر، و همسان و یکی پنداشتن آنها نیز ممکن نیست.

صحرای عرفات‌