مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 22

تمتع معلوم شود كه مستطیع بوده، عمل مزبور كفایت از عمره تمتعِ واجب نمی‌كند، و در صحت حج ندبی او تأمل است. 32- اگر با اعتقاد به عدم استطاعت، قصد حج استحبابی كند و بعد معلوم شود كه مستطیع بوده، از حَجّةالاسلام كفایت نمی‌كند مگر در صورتی كه قصد وظیفه فعلیه نموده و اشتباهاً آن را بر حج استحبابی تطبیق كرده باشد.

بطلان حج استحبابی و نیابی با استطاعت‌

33- مستطیع نمی‌تواند از طرف دیگری برای حج نایب شود یا حج استحبابی به‌جا آورد، و اگر حج نیابی یا استحبابی به‌جا آورد، باطل است.

______________________________
(1). آیات عظام: تبریزی، خویی، صافی و مكارم: كفایت می‌كند.

آیات عظام: بهجت، خامنه‌ای و سیستانی و گلپایگانی: چنانچه كسی به اعتقاد این كه مستطیع نیست به عنوان استحباب، به حج رفت و قصد اطاعت امری كه فعلًا متوجّه او است را نمود و بعداً معلوم شد مستطیع بوده، حجّش كفایت می‌كند و حج دیگری بر او واجب نیست.

آیة اللَّه فاضل: باید حجة الاسلام را انجام دهد و اكتفا به عمره انجام شده مشكل است، لذا برای احرام عمره تمتع وجوبی، باید به وظیفه ناسیِ احرام، كه در مسأله 262 بیان شده است، عمل كند و در ضیق وقت باید حجِ افراد انجام دهد، مگر اینكه خطا در تطبیق باشد.

(2). توجه: این مسأله با مسأله بعد تقیید می‌شود.
(3). به مسأله قبل مراجعه شود.
(4). به مسأله قبل مراجعه شود.
(5). آیة اللَّه صافی، آیة اللَّه گلپایگانی: در صحت آن اشكال است و احتیاط ترك نشود، عالم باشد و یا جاهل. (آداب و احكام حج، مسأله 115).

آیة اللَّه فاضل: اگر حج نیابی انجام داده است، حج او صحیح است اگر چه معصیت كرده است؛ و اگر با غفلت و عدم توجه به وجوب حج، حج مستحبی انجام داده است، حج او صحیح و كفایت از حجةالاسلام می‌كند؛ ولی اگر با توجه به حج واجب، نیت حج استحبابی كرده باشد، حج استحبابی صحیح است ولی مرتكب فعل حرام شده است و حج بر او مستقر شده است.

طبق نظر آیات عظام: بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی، فاضل و مكارم حجِ نایب، صحیح است و ذمه منوب عنه بری می‌شود ولی نسبت اجاره نظر ایشان به این شرح است:

آیة اللَّه بهجت: اگر غافل یا جاهل بوده، اجاره هم صحیح است؛ در غیر این صورت اگر اجاره را به نحو ترتب تصحیح نكنیم، نایب مستحق اجرة المثل خواهد بود.

آیة اللَّه تبریزی: در فرضی كه واقعاً بر او حج واجب بوده ولو نسبت به آن جاهل باشد، اجاره باطل است و نایب استحقاق اجرة المثل را دارد مگر بیشتر از اجرة المسمّی باشد و اگر حج استحبابی برای خودش انجام دهد، در صورت علم به استطاعتِ خود و عدم صحت حج استحبابی، حج او باطل است و در غیر این صورت حجش صحیح و مجزی از حجةالاسلام می‌باشد.

آیة اللَّه خویی: در صورت تنجّزِ وجوب حج بر نایب اجاره باطل است، مگر این‌كه اجاره مطلق باشد كه بتواند اوّل‌برای خودش‌حج بجاآورد وبعد ازآن حج‌منوب‌عنه راودرفرض بطلان اجاره، اجیر مستحق اجرةالمثل است مگر این‌كه اجرةالمثل بیشتر از اجرةالمسمّی باشد و اگر مستطیع، حجّ استحبابی برای خودش انجام دهد، با این‌كه می‌داند مستطیع است، گرچه حجش صحیح است ولی مجزی از حجةالاسلام نمی‌باشد. (مستفاد از تعلیقه عروه، ج 2، ص 241 و 375 و مناسك، مسأله 104).

آیة اللَّه سیستانی: اجاره باطل است و مستحقّ اجرت المثل است و قصد حج استحبابی برای خودش اثری ندارد و حجة الاسلام محسوب می‌شود مگر قصدش به نحوی باشد كه به قصد قربت خلل ایجاد كند.