مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 277

كثیرالشك در طواف‌

702- كسی كه در عدد اشواط، كثیر الشك است، به شكش اعتنا نكند و احتیاط آن است كه كسی را وادار كند كه عدد را حفظ كند.

معیار كثیر الشك‌

704- معیار در كثیر الشك بودن در طواف، عرفی است. 705- معیار كثیر الشك در تعداد دورهای طواف و تعداد ریگ‌های رمی چیست؟ و عدم اعتنا به چنین شكی به چه معناست؟ آیا بنا بر اقلّ بگذارد یا اكثر؟

(1)- آیة اللَّه بهجت: كثیر الشكّ در طواف مثل كثیر الشك در نماز است و همان وظیفه را دارد؛ و گمان درطواف معتبر است.

آیة اللَّه خویی: كثیرالشك در طواف تا به حدّ وسواس نرسد باید به شكش اعتنا كند. (المسائل الشرعیه، ج 1، ص 343).

آیة اللَّه سیستانی: كثیرالشك در طواف نباید به شكش اعتنا كند چنانچه در نماز نباید اعتنا كند. (ملحق مناسك، س 212).

آیة اللَّه مكارم: و بنا را بر آنچه به نفع اوست بگذارد.

(2)- آیة اللَّه سیستانی: معیار این است: شكی كه برای او حاصل می‌شود، نسبت به كسانی كه در موجبات حواس‌پرتی مانند او هستند، به مقدار معتنابه بیشتر باشد.

آیت‌اللَّه تبریزی: می‌تواند با كسی كه عدد اشواط را حفظ كرده و یقین داشته باشد همراهی كرده و بر طبق یقین همراه عمل كند و اگر به حدّ وسواس برسد، نباید به شك در نقیصه اعتنا كند. واللَّه العالم.

آیت‌اللَّه خامنه‌ای: معیار كثیر الشك در طواف عرفی است و به همان معنایی است كه برای كثیرالشك در نماز بیان شده است؛ و اما كثیر الشك در رمی، حكم خاصی ندارد؛ و در صورت شك در عدد انداختن، باید آن قدر بیندازد تا علم پیدا كند.

آیت‌اللَّه سیستانی: كثیر الشك كسی است كه شك او با ملاحظه همگونی در موجبات فراموشی، بیش از حدّ متعارف است و باید بنا را بر اكثر بگذارد.

آیت‌اللَّه صافی: معیار در كثیرالشك نظر عُرف است و معنای عدم اعتنا این است كه بنا به نفع خود؛ یعنی به اكثر بگذارد، مگر این كه بنا بر زیادی، موجب بطلانِ عمل گردد، كه در این صورت بنا بر اقلّ می‌گذارد كه عمل صحیح شود؛ واللَّه العالم.

آیت‌اللَّه فاضل: معیار در كثیرالشك یك امر عرفی است و اگر كسی در یك طواف یا دو طواف یا سه طواف پی در پی، سه بار شك كند، حكم كثیرالشك را دارد و بنا را بر اقل بگذارد.

آیت‌اللَّه مكارم: اگر در عرف بگویند «زیاد شك می‌كند»، بنابر طرفی می‌گذارد كه به نفع عمل او است.

آیت‌اللَّه نوری: معیار در كثیر الشك عرف است، عدم اعتنا یعنی بنا بگذارد كه اتیان كرده است، مگر این كه اتیان آن شی‌ء مشكوك مبطل باشد كه در این صورت بنابر عدم اتیان آن می‌گذارد.