مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 31

53- اگر كسی كه نوبت حج او برای سال‌های آینده است، از راه دیگر امكان تشرّف به وسیله قرض، در همین سال برای او فراهم شود، اگر قبلًا حج بر او مستقرّ نشده و فعلًا هم نمی‌تواند به حج برود مگر با قرض، مستطیع نیست.

فرض تحقق استطاعت با داشتن بدهی‌

54- كسی كه مخارج حج را دارد ولی بدهی دارد، چنانچه بدهی او مدت دار باشد و مطمئن است كه در وقت ادای بدهی می‌تواند آن را ادا كند، واجب است به حج برود؛ و همچنین است صورتی كه وقت ادای بدهی رسیده، ولی طلبكار راضی به تأخیر باشد و بدهكار اطمینان داشته باشد كه در وقتِ مطالبه، می‌تواند بدهی را ادا نماید. در غیر این دو صورت- با فرض داشتن بدهی- حج واجب نیست.

______________________________

(1) و 3. به مسأله قبل مراجعه شود.

(2). آیة اللَّه بهجت: از حقوق النّاس.
(3). آیة اللَّه بهجت: بنابر عدم فعلیّت وجوب ادا مگر بعد از مطالبه (كتاب حج، ص 11).

آیة اللَّه تبریزی: در صورتی حج واجب می‌شود كه بدون حرج و مشقّت قادر به ادا باشد.

آیة اللَّه خویی: بلی اگر دین خود را ادا نكند حج بر او واجب است و به هر حال اگر چنین فردی حج به‌جا آورد مجزی از حَجّةالاسلام می‌باشد. (تعلیقه عروه، ج 2، ص 236).

(4). آیة اللَّه سیستانی: اگر انسان مال وافی به هزینه حج را داشته، و به همان مقدار هم مقروض باشد، بنابر اظهر حج بر او واجب نخواهد بود، و همچنین اگر كمتر از آن مقدار، مقروض باشد، به طوری كه اگر مقدار قرض برداشته شود، باقیمانده آن وافی به هزینه حج نباشد، كه در این صورت هم حج بر او واجب نخواهد بود، و فرقی نیست بین این‌كه وقت پرداخت بدهی رسیده باشد یا نه، مگر این‌كه آن قدر، وقت پرداخت دور باشد كه اصلًا عقلا به‌آن توجه‌نكنند؛ مانندپنجاه سال. (مناسك، مسأله 34).

آیة اللَّه صافی، آیة اللَّه گلپایگانی: و اگر می‌داند كه طلبكار از طلب خود خواهد گذشت، و یا بنابر مسامحه دارد (مثل مهریه بعض زنان) چنین دَینی مانع استطاعت نیست. (احكام و آداب حج، مسأله 34).

آیة اللَّه فاضل: یعنی مخیّر است بین انجام حج و ادای دین و در صورت انجام حج كفایت از حجّةالاسلام می‌كند.