مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 317

كجاست و وظیفه ایشان چیست؟

حكم ازدحام و عدم امكان رعایت خلف‌

801- در مواقع ازدحام، اگر امكان دارد و محذوری در بین نیست، باید خلف و نزد مقام، نماز خوانده شود؛ ولی اگر به خاطر ازدحام، به‌جا آوردن نماز نزدیك مقام، ممكن نباشد، با فرض اضطرار، نماز در فاصله دورتر، و مراعات الأقرب فالأقرب- كه بیان آن در دو مسأله سابق گذشت- مانع ندارد.

802- در هنگام ازدحام و یا تشكیل صفوف نماز صبح، مأمورین مسجدالحرام از انجام نماز طواف در خلف مقام، به‌ویژه برای خانم‌ها ممانعت می‌كنند و افراد را مورد توهین و یا ضرب و شتم قرار می‌دهند؛ در چنین شرایطی، آیا نماز خواندن در محدوده مقابل ركن حجر تا مقابل ركن عراقی كافی است؟

______________________________
(1). آیة اللَّه بهجت: در صورت امكان باید در پایین در نزد و خلف به جا آورند، و در صورت عدم امكان با رعایت الاقرب فالاقرب كفایت می‌كند.

آیة اللَّه سیستانی: اگر طبقه دوم پایین‌تر از كعبه مشرفه نباشد، طواف از آن صورت شرعی ندارد؛ و بر فرض صحت طواف، باید نماز طواف را نزدیك مقام ابراهیم و در جهت پشت آن به‌جا آورد و در صورت عدم امكان، تفاصیل مذكوره در مناسك جاری است.

آیة اللَّه فاضل: اگر می‌توانند بلافاصله و بدون عسر و حرج پایین بیایند، باید پایین بخوانند و الا در همان بالا بخوانند و كفایت می‌كند.

آیة اللَّه مكارم: در صورت امكان، در طبقه پایین پشت مقام ابراهیم نماز را به‌جا آورند؛ و اگر ممكن نیست در همان طبقه بالا در سمت پشت مقام ابراهیم بجا آورند.

(2)- آیة اللَّه فاضل: ولو با كمك دیگران.

آیة اللَّه نوری: گفتیم كه در موقع ازدحام، نماز طواف در خلف مقام لازم نیست.

(3)- آیة اللَّه بهجت: و گذشت رعایت احتیاط در ذیل مسأله 800.

آیة اللَّه نوری: در صورت ازدحام، در غیر پشت مقام مانعی ندارد.

(4)- مراجعه شود به مسائل 796 تا 800.

آیة اللَّه مكارم: یعنی دورتر بجاآورد و از این‌كه چند نفر در اطراف او حلقه بزنند اجتناب كند كه موجب مزاحمت برای طواف كنندگان است و نماز او خالی از اشكال نیست.

(5). آیة اللَّه بهجت: در طواف واجب به اندازه خواندن نماز صبح ضرری به مبادرت عرفیه نمی‌زند؛ لذا به همان نحو كه در مناسك ذكر شده بجا آورده شود.

آیة اللَّه تبریزی: نماز طواف باید خلف مقام ابراهیم علیه السلام خوانده شود با رعایت الأقرب فالأقرب واگر نزدیك مقام ممكن نیست، خلف مقام در مكان دورتری خوانده می‌شود.

آیة اللَّه خامنه‌ای: نماز طواف باید پشت مقام ابراهیم خوانده شود مشروط بر این‌كه مزاحمت برای دیگران نباشد و در صورتی كه به خاطر ازدحام و یا كثرت طواف كنندگان، امكان اقامه نماز، نزدیك مقام نیست می‌توان در مكان‌های دورتر بجا آورد.

آیة اللَّه سیستانی: كافی نیست بلكه اگر ممكن باشد- با فرض این‌كه دو سوی مقام هم میسور نیست- باید پشت مقام هر چند دور انجام دهند و اگر ممكن نشد هر جای مسجد می‌توانند بخوانند.

آیة اللَّه صافی: نماز طواف واجب باید در پشت مقام ابراهیم علیه السلام خوانده شود و خواندن نماز در محدوده مذكور با عدم صدق خلف مقام كافی نیست.

آیة اللَّه فاضل: تا محدوده‌ای كه از دو طرف مقام، صدق «صلاة خلف المقام» بنماید اشكالی ندارد. بنابراین، در چنین فرضی نماز طواف صحیح است ولو در نزدیكی دیوار چاه زمزم.

آیة اللَّه مكارم: در صورتی كه راهی جز این نباشد كفایت می‌كند.

آیة اللَّه نوری: نماز طواف در مسجدالحرام در هر حال بلا اشكال است.