مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 34

وجوه شرعیه و استطاعت‌

60- با وجوه شرعیّه- مثل سهم امام علیه‌السلام و سهم سادات- كسی مستطیع نمی‌شود؛ و اگر حج بجا آورد، كفایت از حَجّةالاسلام نمی‌كند. 61- كسی كه از وجوه شرعی- نظیر خمس و زكات- ارتزاق می‌كند، اگر از آن وجوه، مقداری اضافه آید كه به اندازه مخارج حج باشد، آیا با وجود سایر شرایط، مستطیع می‌گردد، یانه؟

ولیمه و استطاعت‌

2/ 61- شخصی كه مخارج حج را دارد امّا در برگشت از سفر حج برای دادن ولیمه یا مخارج زندگی مقروض می‌شود و یا به وجوه شرعی، مانند خمس و زكات نیازمند است، آیا چنین شخصی مستطیع است یا نه؟

______________________________
(1). آیات عظام بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، خویی، سیستانی، گلپایگانی: به حاشیه مسأله 76 مراجعه شود.

آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: كسی كه مالی را كه بتواند با آن حج به‌جا آورد، در اختیار دارد هر چند ملك او نباشد ولی تصرفش در آن جایز باشد با تحقق سایر شرایط مستطیع است.

آیة اللَّه فاضل: چنانچه به عنوان شهریه یا از روی استحقاق و خدمات دینی از طریق حاكم شرع به او داده شده، مالك می‌شود و اگر به مقدار حج باشد مستطیع است و باید حَجّةالاسلام به‌جا آورد.

(2). آیة اللَّه مكارم: هرگاه در شأن او باشد مانعی ندارد و حج او صحیح است.
(3). آیت اللَّه خامنه‌ای: اگر استحقاق دریافت را به وجه شرعی داشت و باقیمانده وافی به هزینه حج بود و سایر شرایط را هم دارا بود مستطیع است.

آیات عظام: بهجت، فاضل و مكارم: مستطیع است.

آیة اللَّه تبریزی: كسی كه در زمان اخذ زكات و سهم سادات مستحق آن باشد، آن را مالك می‌شود و جزو تركه او حساب می‌شود. و اگر با آن كسب كند و از راه كسب یا نماء منافعی داشته باشد، با وجود سایر شرایط مستطیع می‌شود و در سهم امام علیه السلام چنانچه عین آن باقی باشد، ملك گیرنده نیست و جزو تركه او حساب نمی‌شود و اگر با آن چیزی را خریده و با سهم امام علیه السلام ثمن آن را ادا كرده، آنچه را كه خریده مالك می‌شود و احكام ملك بر آن بار می‌شود.

آیة اللَّه خویی: عین سهم امام كه به اهل علم برای ارتزاق داده می‌شود ملك آن‌ها نیست.

آیة اللَّه سیستانی: در مورد سهم امام علیه السلام اگر فقط مجاز در تصرف باشد مالك نمی‌شود و جزو تركه نیست و موجب استطاعت نمی‌باشد و اگر از سوی حاكم شرع تملیك شده باشد جزو تركه است و موجب استطاعت و امّا سهم سادات و زكات، اگر مستحق بوده مالك است و جزو تركه است و موجب استطاعت.

(4). آیة اللَّه گلپایگانی رحمه الله: اگر در مخارج متعارف خود معطل می‌ماند و موجب مشقت زندگی می‌شود مستطیع نیست و امّا احتیاج به مصرف وجوه شرعیه پس از مراجعت اگر از افرادی است كه معاشش از وجوه تأمین می‌شود مانع از استطاعت نیست و حجةالاسلام از این افراد صحیح و مجزی است و هزینه مهمانی و سوغات جزء استطاعت محسوب نمی‌شود.

آیة اللَّه بهجت: داشتن مخارج ولیمه از شرایط استطاعت نیست، و اگر در اثر قرض برای امور زندگی در عسر و حرج واقع می‌شوند، مستطیع نیستند و در غیر اینصورت استطاعت دارند و نیز كسی كه از وجوه شرعیه معاش او در سال دائر است در فرض مرقوم مستطیع است.

آیة اللَّه خامنه‌ای: در استطاعت (در حج غیر بذلی) رجوع به كفایت شرط است؛ یعنی شرط است كه پس از بازگشت از حج شغل یا مالی داشته باشد كه با آن زندگی خود و عیال خود را متناسب با شأن عرفی خود اداره كند، ولو مثل شهریه. ولی به هر حال پول ولیمه جزء استطاعت نیست.

آیة اللَّه فاضل: چنانچه بعد از برگشت، از وجوه شرعیه تأمین می‌شود مستطیع است، همانطور كه داشتن مخارج ولیمه جزء شرایط استطاعت نیست.

آیة اللَّه تبریزی: در صورتیكه بعد از برگشت از عهده مخارج زندگی بدون قرض برآیند ولو آن كه مخارج ولیمه را نداشته باشند، مستطیع هستند و چنانچه در برگشت نیاز به گرفتن خمس و زكات پیدا می‌كند مستطیع نیست، مگر آن كه رفتن حج دخالتی در گرفتن خمس و زكات بعد از حج نداشته باشد.

آیة اللَّه مكارم: مستطیع است.

آیة اللَّه صافی: در فرض سؤال ولیمه دادن جزء استطاعت نیست و اما نسبت به احتیاج به وجوه شرعی در رجوع بكفایت چنانچه معاش او بطور مستمر از وجوه شرعی است مستطیع است.

آیة اللَّه نوری: كسی كه بعد از مراجعت از حج برای اداره امور زندگی خود احتیاج به قرض كردن پیدا می‌كند و یا به وجوه شرعی مانند خمس و زكات نیازمند است، مستطیع نیست.