مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 388

خروج سهوی قبل از غروب‌

963- اگر وقوف كننده سهواً از عرفات خارج شود سپس متذكر شود، باید مراجعت كند؛ و اگر مراجعت نكرد، گناهكار است، ولی بنابر اقوی كفّاره ندارد گرچه احوط است؛ و اگر یادش نیامد، چیزی بر او نیست.

964- حكم خروجِ با جهل به مسأله، با خروج سهوی یكسان است.

وقت اضطراری عرفات‌

965- اگر حج گزار بواسطه عذر- مثل فراموشی و تنگی وقت و.. - هیچ جزئی از زمان وقوف را درك نكند، برای وی وقوف مقداری از شب عید هرچند اندك، در عرفات، كفایت می‌كند. این زمان، وقت اضطراری عرفات، محسوب می‌شود.

966- كسی كه از روی عذر، روز نهم را وقوف نكرده، اگر وقوف اضطراری عرفات را عمداً و بدون عذر ترك كند، ظاهراً حج او باطل می‌شود، اگرچه وقوف به مشعر را درك كند.

967- اگر حج‌گزار از روی فراموشی یا غفلت، یا عذر دیگر، وقوف اختیاری و اضطراری عرفات را ترك كند، برای صحت حج او، درك وقوف اختیاری مشعر، كفایت می‌كند.

(1)- آیة اللَّه نوری: لكن كفاره دارد بنابر اقوی.

آیة اللَّه بهجت: اگر مراجعت نكرد در حكم عامد است علی الأحوط (مناسك شیخ، ص 61).

آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: كسی كه از روی فراموشی و یا ندانستن حكم كوچ كند حكم آن حكم عامد است؛ یعنی اگر پس از به یاد آمدن و یا دانستن حكم برنگشت، بنابر احتیاط باید یك شتر كفاره دهد.

آیة اللَّه سیستانی: بنابر احتیاط باید كفاره بدهد. (مناسك، مسأله 270).

آیات عظام صافی، گلپایگانی و مكارم: بنابر احتیاط كفاره دارد.

(2)- نظر آیات عظام در مسأله قبل گذشت.

(3)- آیة اللَّه سیستانی: و همچنین جاهل قاصر.

(4)- آیة اللَّه فاضل: مثل جهل به موضوع یا حكم یا مریضی یا شدّت گرما و سرما.

(5)- آیة اللَّه سیستانی: و اگر خوف این باشد كه با درك وقوف اضطراری عرفه، وقوف مشعر قبل از طلوع‌آفتاب از او فوت بشود واجب است اكتفا كند به وقوف مشعر و حجّش صحیح است.

(6)- آیة اللَّه بهجت: موجب بطلان حج است تعمّد ترك وقوف اضطراری عرفه، كه از شب عید تا طلوع فجر است، علی الأحوط. (مناسك شیخ، ص 60).

(7)- آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: حكم آن بعداً خواهد آمد.